De gemeente Den Haag wil een integere organisatie zijn. Een organisatie die het vertrouwen geniet van de burgers, bedrijven en organisaties waar we mee werken. Een organisatie die uiteraard ook het vertrouwen geniet van alle medewerkers. Het kerndoel van het Haagse integriteitsbeleid is dat ambtenaren bij de vele beslissingen die zij dagelijks nemen, recht doen aan alle betrokkenen. Onze organisatie hanteert een brede, positieve invulling van het begrip integriteit. Integer handelen houdt méér in dan alleen het volgen van regels en het vermijden van schendingen.

Van alle Haagse ambtenaren wordt verwacht dat zij hun professionele verantwoordelijkheid goed invullen. Integer handelen wil zeggen:: een ambtenaar vervult zijn functie adequaat en zorgvuldig, daarbij rekening houdend met zijn verantwoordelijkheid en alle in het geding zijnde belangen. Dit betekent dat ambtenaren:

• Zorgvuldige afwegingen maken en daarbij hun professionele verantwoordelijkheid nemen.
• Zorgvuldig omgaan met de bevoegdheden, middelen en informatie waarover zij vanuit hun functie beschikken.
• Correct omgaan met burgers, collega’s en anderen.

Beleid en integriteitsinfrastructuur

Het gemeentebrede Integriteitsplan 2014-2018 is de basis van het gemeentelijk integriteitsbeleid. De sleutelfiguren van de integriteitsinfrastructuur zijn: leidinggevenden, de centrale en decentrale integriteitscoördinatoren, de feitenonderzoekers, de decentrale vertrouwenspersonen integriteit (VPI), de centrale en decentrale en vertrouwenspersonen ongewenst gedrag (VPO) en de Stuurgroep Integriteit.

Decentrale integriteitscoördinatoren

In 2017 is het takenpakket van de decentrale integriteitscoördinatoren definitief vastgesteld door de gemeentesecretaris. Doel: verdere professionalisering van de integriteitsinfrastructuur. Daarbij heeft de gemeentesecretaris bepaald dat de decentrale integriteitscoördinator minstens 24 uur per week moet besteden aan zijn of haar werkzaamheden.

Bureau Integriteit

Bij het Bureau Integriteit zijn drie functies neergelegd: de fulltime centrale integriteitscoördinator, de parttime centrale vertrouwenspersoon omgangsvormen en twee parttime centrale feitenonderzoekers.

Platform Integriteit

Bureau Integriteit en de decentrale integriteitsfunctionarissen werken in het Platform Integriteit samen aan de uitvoering van het integriteitsbeleid en de aanpak en preventie van integriteitschendingen binnen onze organisatie. Doel: samenhang creëren. In 2017 waren er intervisiebijeenkomsten en zijn de platformleden elf keer bijeen gekomen. Verder hebben er thematische bijeenkomsten plaatsgevonden.

In 2017 heeft het platform de volgende acties uitgevoerd die deels doorlopen in 2018:

• Organisatie van de week van de integriteit 2017.
• Actualisering van de regeling Melden vermoeden van een misstand.
• Actualisering beleid ten aanzien van de verklaring omtrent gedrag.
• Opstellen integriteitsplan 2018-2022.

Netwerken van vertrouwenspersonen

De vertrouwenspersonen bieden medewerkers een laagdrempelige, veilige mogelijkheid om integriteitszaken waar ze tegenaan lopen te bespreken en zo nodig aan te kaarten via een melding of klacht.

In 2017 waren binnen de gemeente Den Haag 21 vertrouwenspersonen omgangsvormen (VPO) en elf vertrouwenspersonen integriteit (VPI) werkzaam. De functie van vertrouwenspersoon is een nevenfunctie. Er zijn twee regelingen met betrekking tot de vertrouwenspersonen: de regeling Melden vermoeden van een misstand en de regeling Vertrouwenswerk. In deze regelingen zijn de procedures rondom meldingen beschreven. Ook is hierin de bescherming van de vertrouwenspersonen geregeld. De profielschets van alle vertrouwenspersonen is in 2017 vastgesteld.

In 2017 hebben de tien vertrouwenspersonen integriteit 25 gesprekken gevoerd met medewerkers over een dilemma omtrent integriteit. Verder hebben ze in 2017 de verdiepingstraining over het voeren van meldgesprekken gevolgd . Er waren drie intervisiebijeenkomsten.

Preventie

Bij het bevorderen van integriteit in proactieve zin ligt de nadruk op enerzijds bewustwordingsactiviteiten en anderzijds het morele leerproces (onder meer de training morele oordeelsvorming en het moreel beraad).

Moreel leerproces

Het moreel leerproces zorgt ervoor dat er een serieus vervolg wordt gegeven aan bewustwordingsactiviteiten. Ook gaat het morele leerproces verder dan ‘preventie’.

Training morele oordeelsvorming

• In 2017 hebben medewerkers de training over morele oordeelsvorming gevolgd. De training gaat over het nemen van moreel lastige beslissingen in het dagelijks werk.
• In 2017 hebben 67 medewerkers van de Bestuursdienst de training gevolgd.

• Bij de Haeghe Groep hebben in 2017 31 medewerkers de training gevolgd. Onder de getrainde medewerkers zijn de directie, de managementassistenten, HRM-medewerkers, controllers en leidinggevenden. In 2018 wordt de training vier keer aangeboden.
• Bij DSO zijn in 2017 getraind: de afdeling Programmamanagement, Strategie & Onderzoek, de staf van de Haagse Pandbrigade, de gebiedsregisseurs en de portefeuilledirecteur, de afdelingsmanager en teamleiders van de afdeling Economie.

Na het volgen van de training zijn de deelnemers toegerust voor het participeren in een moreel beraad (werkoverleg) met collega’s. In een moreel beraad onderwerpen de collega’s een lastige kwestie uit de werkpraktijk aan een moreel onderzoek, gebruikmakend van het stappenplan dat ze hebben leren gebruiken in de training.

Speel Open Kaartspel
In 2017 is binnen de gemeente Speel Open Kaartspel gespeeld. Circa zevenhonderd medewerkers hebben in 2017 deelgenomen aan het kaartspel. Aan de hand van realistische integriteitdilemma's uit de dagelijkse praktijk hebben zij het thema integriteit - zowel misstanden als onderlinge omgangsvormen - met elkaar verkend, bediscussieerd en getoetst aan hun eigen situatie.

Kwetsbare functies

In 2017 is besloten dat alle diensten hun lijst met kwetsbare functies op orde moeten hebben. Het inzichtelijk maken van de kwetsbaarheden van functieonderdelen draagt bij aan de bewustwording van integriteit bij leidinggevenden en medewerkers. Het overzicht helpt de gemeente bij het nemen van beheersmaatregelen, het voorkomen van integriteitsschendingen en het beschermen van medewerkers. In 2017 zijn er goede stappen gezet in het definitief maken van hun lijst met kwetsbare functies.

De Gemeentelijke Accountantsdienst heeft op verzoek van de rekeningencommissie een audit uitgevoerd naar de beheersing van de risicoanalyse integriteit, in het bijzonder de kwetsbare functies. Het college neemt de aanbevelingen in het rapport van de Accountantsdienstter harte en gaat ermee aan de slag. In 2017 zijn acties in lijn met deze adviezen opgepakt.

Andere preventieactiviteiten

• In 2017 is voor de vierde keer de Week van de integriteit georganiseerd. Thema: omgangsvormen en taal. Tijdens deze week zijn de volgende acties uitgevoerd: op Werknet zijn berichten geplaatst van de gemeentesecretaris en van de wethouder, op Werknet zijn verschillende blogs en nieuwsberichten geplaatst, er is een lezing over het omgaan met lastige gesprekken georganiseerd, op het stadhuis en de Leyweg hebben acteurs korte sketches uitgevoerd om de interactie tussen medewerkers te prikkelen en het gesprek over omgangsvormen en taal op het werk te bevorderen. Ook kwamen medewerkers in contact met de dichter die naar aanleiding van persoonlijke ontmoetingen poëzie schreef. Verder is de workshop Speel open kaart! met specifieke dilemma’s over het thema omgangsvormen aangeboden en de workshop Een gesmeerd gesprek. In 2017 hebben de trainees een stevige bijdrage geleverd aan de organisatie van de Week van de integriteit. Deelnemers waarderen de activiteiten met een 8.
• Op Werknet (intranet) zijn in 2017 berichten geplaatst over de nieuwe gedragscode en over misbruik van bevoegdheden.
• Binnen SZW is de campagne ‘Durf te twijfelen’ gestart in het najaar van 2017. SZW-medewerkers kregen dillema’s voorgelegd over sociale media, agressie, omgaan met hun bevoegdheden, informatieveiligheid en privacy. Verder heeft SZW uitvoering gegeven aan het voornemen in de programmabegroting 2017 om gemeentebreed meer in te zetten op ethisch leiderschap. Ook is een aantal coaches vakmanschap opgeleid en geëquipeerd om medewerkers te helpen bij lastige dilemma’s. De coaches worden ingezet bij het geven van een training morele oordeelsvorming en bij het begeleiden van moreel beraad.
• De Haeghe Groep heeft aan haar specifieke doelgroep het dilemma-kaartspel Kleur Bekennen aangeboden.
• OCW heeft in 2017 een aanzet gemaakt voor een breed traject rond het thema integriteit bij sport. Naar aanleiding van de komst van Veilig Thuis per 1 januari 2018 is OCW gestart met de ontwikkeling van een plan om op een passende manier het gesprek over concrete dilemma’s uit de werkpraktijk te faciliteren.
• Een aantal integriteitscoördinatoren heeft in het kader van bewustwording binnen hun dienst presentaties gehouden en trainingen gegeven.
• In 2017 zijn de richtlijnen omtrent de VOG hernieuwd. In de sollicitatiecode is bepaald dat een sollicitant een VOG overlegt als hij/zij solliciteert naar een kwetsbare functie. Een VOG is een Verklaring Omtrent Gedrag.

Risicoanalyses integriteit
De gemeente is op grond van goed werkgeverschap verplicht risico’s op het gebied van integriteit weg te nemen. Dit doen we om medewerkers te beschermen tegen eventuele verleidingen, te beschermen tegen lastig te weerleggen beschuldigingen en te beschermen tegen schendingen door collega’s of derden (bijvoorbeeld burgers).

In 2017 hebben onderstaande diensten de processen gescand en geanalyseerd op integriteitsrisico’s:

• In opdracht van DPZ is in 2017 door een extern bureau een risicoanalyse uitgevoerd voor het inkoopproces van stadsdelen en wijken.
• DSB heeft audits uitgevoerd op de volgende processen: zeehavens, vergunningverlening openbare ruimte, recreatieve voorzieningen strandverhuur, reclameopbrengsten en openbare verlichting. Daarbij zijn mogelijke integriteitsrisico’s in beeld gebracht. De integriteitsrisico’s bij deze processen bleken nihil dan wel geminimaliseerd door de aanwezigheid van weerbaarheidverhogende factoren.
• DSO heeft een Haagse risicoanalyse integriteit (Haagse RAI) gehouden over het proces vergunningen afwijking bouwplan bouwfysica. Daarnaast is gekeken naar kwetsbaarheden in de top van DSO.
• De Haeghe Groep heeft een scan uitgevoerd met betrekking tot het fietsdepot en gevonden voorwerpen.
• IDC is in 2016 gestart met de risicoanalyse op de uitgifte van waardepapieren door de servicedesk. In het eerste kwartaal van 2017 is deze risicoanalyse afgerond. Verder heeft het IDC in 2017 een IDC-brede inventarisatie van integriteitsrisico’s afgerond. Aan de hand van de risicoanalyse op integriteitsrisico’s wordt nu bekeken hoe de risicovolle processen eruit zien en waar verbetering mogelijk en nodig is.
• OCW heeft de integriteitsrisico’s binnen het centraal subsidiebureau geïnventariseerd. Verder heeft OCW in 2017 binnen de afdeling Sport via verschillende invalshoeken aandacht besteed aan het minimaleren van (mogelijke) integriteitsrisico’s.

Meldingen

Een van de pijlers van het integriteitsbeleid richt zich op een zorgvuldige handhavingspraktijk. Dit bestaat uit twee onderdelen: schendingen voorkomen en omgaan met incidenten, vermoedens van misstanden en meldingen omtrent ongewenst gedrag.

Meldingen algemeen
Er zijn twee regelingen met betrekking tot meldingen: de regeling Melden vermoeden van een misstand en de regeling Vertrouwenswerk. In deze regelingen zijn de procedures rondom meldingen beschreven. Een medewerker kan een melding van een misstand doen bij de direct leidinggevenden, bij de vertrouwenspersoon, bij het diensthoofd of bij Bureau Integriteit. Als daartoe aanleiding is, kan ook rechtstreeks bij het externe meldpunt worden gemeld.

Meldingen ongewenst gedrag
Er zijn dit jaar bij vertrouwenspersonen omgangsvormen 215 meldingen van ongewenst gedrag gedaan door 191 melders. Meldingsgesprekken waarbij meerdere soorten ongewenst gedrag zijn ervaren, zijn geteld als meerdere meldingen. De toename van het aantal meldingen van ongewenst gedrag kan dus enerzijds verklaard worden door deze dubbeltellingen, maar ook door uitbreiding van het netwerk vertrouwenspersonen.

Ter verduidelijking: In de categorie ‘geen ongewenst gedrag’ worden meldingen geregistreerd die geen betrekking hebben op ervaren ongewenst gedrag, maar waarvoor wel een beroep wordt gedaan op het vertrouwenswerk; de vertrouwenspersonen verwijzen deze melders veelal door naar de juiste instantie. Onder ‘ander ongewenst gedrag’ worden alle meldingen die door de melders worden beschouwd als ongewenst gedrag opgenomen die niet in de daarboven genoemde categorieën thuishoren.

Meldingen van (vermoedens van) misstanden

Bij Bureau Integriteit registreert de centrale integriteitscoördinator de meldingen van (vermoedens van) misstanden die centraal of bij de diensten binnenkomen. In 2017 is het aantal meldingen bij het Meldpunt Integriteit afgenomen ten opzichte van 2016 naar 49.

De meeste meldingen van misstanden werden ook in 2017 door de diensten zelf opgemerkt (35). Burgers (tien), politie/justitie (twee), en ambtenaren (twee) zijn de andere bronnen.

Wat is er met de 49 meldingen gebeurd?

• Naar aanleiding van 36 meldingen is een onderzoek gestart.
• Van die 36 onderzoeken waren 25 onderzoeken in januari 2018 afgerond.
• Van die 25 afgeronde onderzoeken bleken acht meldingen gegrond en zeventien meldingen ongegrond.
• In 2017 zijn vier ambtenaren ontslagen wegens integriteitschendingen.
• Daarnaast is in twee gevallen een voorwaardelijk strafontslag opgelegd en in nog vijf gevallen is een minder zware disciplinaire maatregel genomen of zijn beheersmaatregelen getroffen. Daarnaast gaven de onderzochte meldingen aanleiding tot het aanscherpen van procedures en werkwijzen.
• In januari 2018 waren dertien meldingen uit 2017 nog niet afgehandeld.

• Naar dertien meldingen kon geen onderzoek worden ingesteld. Oorzaak: gebrek aan concrete aanwijzingen van een vermoedelijke misstand en het feit dat de melding een strafbaar feit in privé-tijd betrof zonder dat sprake was van een raakvlak met het werk van de ambtenaar.