Agenda Kenniseconomie & Werkprogramma Internationaal
De Agenda Kenniseconomie en het Werkprogramma Internationaal richten zich op het versterken van de economische structuur en de werkgelegenheid van de stad via een aantal economisch sterke clusters: Vrede en Recht, The Hague Security Delta, Finance en Legal, IT/Tech en Energie. Kansrijk is ook het verbinden van deze clusters: thema's als Smart City en Big Data lenen zich ook voor toepassingen bij vraagstukken rond Vrede en Recht. In februari 2018 verscheen de tweede voortgangsrapportage Kenniseconomie en Internationaal (RIS298933). Hierin hebben we uitgebreid gerapporteerd over de inhoudelijke voortgang. Hieronder worden per product de belangrijkste posten toegelicht.

Kenniseconomie en Innovatie

Security

De meest recente werkgelegenheidscijfers van Policy Research (2017) laten zien dat er op 1 januari 2016 in de regio Den Haag 15.200 mensen in de sector werken en dat er in 2015 in één jaar 400 nieuwe banen bij zijn gekomen. Cybersecurity is daarbij de snelst groeiende deelsector. In 2017 is het onderzoek naar nut, noodzaak en haalbaarheid van een Nationaal Cyber Testbed afgerond. Naar aanleiding daarvan werkt TNO in het kader van de Roadmap Next Economy aan vervolgstappen. De Hogeschool Leiden heeft op de HSD Campus een Internet of Things Forensics Lab geopend. In 2017 is onderzocht welke huisvestingsmogelijkheden er voor snelgroeiende bedrijven in het voormalige ministerie van SZW bestaan. De inzet en activiteiten van de gemeente richtten zich in 2017 op het versterken van het netwerk ten behoeve van het innovatie-, ondernemers- en vestigingsklimaat (onder andere via The Hague Security Delta en op de campus), het ondersteunen van de programmering (events en conferenties) in de stad en inhoudelijke (internationale) samenwerking. In 2017 was met bovenstaande gemeentelijke activiteiten € 2,4 mln. gemoeid, waarvan € 0,6 mln. geïnvesteerd is in de HSD Campus.

The Hague Hearing Centre
The Hague Hearing Centre (THHC) is een locatie waar partijen flexibel ruimte kunnen huren om internationale arbitrage zaken te kunnen voeren. De gemeente heeft geïnvesteerd in de verbouwing van New Babylon waar THHC gehuisvest wordt, maar ook in de marketing van THHC, de toevoer van arbitragezaken en verdere marktontwikkeling. Op 7 maart 2018 gaat THHC open. Dit is later dan verwacht vanwege vertraging in de verbouwing (het duurde langer om een overeenstemming met onderaannemers te bereiken) en vanwege bijstelling van het programma van eisen. Verder subsidieerde de gemeente PRIME Finance, een belangrijke partner in de toevoer van geschillen rondom complexe financiële producten, en stichting Authentication in Art. Dit zijn twee innovatieve (private) projecten op het gebied van Vrede en Recht. In totaal was hiermee € 0,5 mln. gemoeid.

IT/Tech
In het Bruggebouw Oost boven de Utrechtsebaan is de innovatie hub The Hague Tech geopend. Dit is een particulier initiatief waarbij momenteel circa veertig techbedrijven gehuisvest zijn en in een community samenwerken. De gemeente heeft hier eenmalig € 0,1 mln. aan bijgedragen.
Daarnaast ondersteunt de gemeente meerdere initiatieven om het potentieel van IT-talent te vergroten. Dit doen we door evenementen waar jongeren kunnen leren programmeren, het herstarten van het traineeshipprogramma The Hague Mobile Academy, regionale samenwerking met werkgevers en onderwijsinstellingen via het ICT Solutions Lab en ondersteuning bij de opening van een big data security center.

Economic Board Den Haag
In het najaar van 2017 is de Economic Board Den Haag formeel opgericht. De board bestaat uit 9 mensen afkomstig uit het Haagse bedrijfsleven en kennisinstellingen. Het doel is de economische structuur en werkgelegenheid van de stad te versterken, door

• de samenwerking te verbeteren tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden,
• het college te adviseren over haar strategisch economisch beleid (gevraagd en ongevraagd).
• sectoren die elkaar nu nog onvoldoende vinden met elkaar te verbinden door projecten gericht op de nieuwe economie te initiëren.

In 2017 heeft de gemeente hier € 0,3 mln. aan bijgedragen.

Innovation Quarter
De acquisitie en begeleiding van nieuwe bedrijven en organisaties in de regio ligt in handen van InnovationQuarter (IQ, zie ook de paragraaf verbonden partijen). In 2017 heeft IQ achttien bedrijven met een vestiging naar Den Haag begeleid, waarvan zes samen met The Hague Business Agency.. Daarnaast heeft IQ in drie Haagse bedrijven geïnvesteerd en geholpen met cofinanciering. Tenslotte heeft IQ bijgedragen aan nieuwe samenwerkingsverbanden tussen innovatieve ondernemers en waar nodig met kennisinstellingen en overheden. In 2017 was Den Haag betrokken bij vier grote projecten. De gemeente heeft in 2017 € 0,4 mln. bijgedragen aan IQ.

Kansen voor West/EFRO
Van het beschikbare Haagse EFRO-budget binnen het programma Kansen voor West II is € 24,5 mln. van de € 26 mln. onderweg naar projecten. Hiermee is een bedrag van € 112 mln. subsidie gemoeid. . Deze bedragen lopen niet via de gemeentebegroting en -rekening. Projecten zijn begeleid bij het aanvragen van subsidie. Als de subsidie is verleend, helpt het programmabureau Europa en Fondsen de projecten om de administratie Europaproof in te richten en juist te verantwoorden naar de Europese Unie. In 2017 was € 0,8 mln. gemoeid met de technische bijstand voor Kansen voor West II (conform RIS 281929). Op het moment dat de aanvragen beschikt zijn, zijn ze terug te vinden op de website http://www.kansenvoorwest2.nl/nl/projecten/.

Holdingfonds Economische Investeringen Den Haag
De stichting Holdingsfonds Economische Investeringen Den Haag (HEID) is in 2013 door de gemeente opgericht. Doel: revolverend kunnen investeren in innovatie en ondernemerschap, in de koolstofarme economie en in een stad met meer werkgelegenheid en een beter vestigingsklimaat. Stichting HEID is sinds januari 2017 een verbonden partij Meer informatie over HEID is opgenomen in de paragraaf verbonden partijen.

Toelichting financieel resultaat kenniseconomie en innovatie € 0,6 mln. V
Student Centre € 1,0 mln. V I
De gemeente heeft aan de Universiteit Leiden een subsidie verleend van € 2 mln. voor de jaren 2017 en 2018 voor het realiseren van een Student Centre. Dit centrum moet bijdragen aan de ontwikkeling van het universitaire campusleven in Den Haag. € 1 mln. hiervan was in 2017 begroot, maar omdat de beoogde locatie aan de Turfmarkt pas laat in 2017 beschikbaar kwam, heeft het grootste gedeelte van de investeringen nog niet plaatsgevonden. De volledige subsidie zal in 2018 gerealiseerd worden.

Overig € 0,4 mln. N/I
Overige kleinere resultaten per saldo.

Internationale Stad

Werkprogramma Internationaal
De gemeente wil de positie van Den Haag als juridische hoofdstad van de wereld uitbouwen. We willen de stad sterker positioneren als broedplaats en kweekvijver voor innovaties en kennisontwikkeling op het gebied van vrede, recht en veiligheid. De hoofdlijnen zijn: versterkte acquisitie, economische kracht en concurrentievermogen door het koppelen van bestaande en nieuwe initiatieven en meer zichtbaarheid creëren in de metropool en in de wereld door ons scherper te positioneren en verder te profileren als internationale stad van vrede en recht.

In 2017 zijn diverse projecten uitgevoerd. The Hague Humanity Hub (HHH) is een nieuw centrum onder een zelfstandige stichting om innovatie te bevorderen op het gebied van vrede en recht. Hier worden samenwerkingsvormen, ontmoetingen en debatten tussen NGO’s, kennisinstellingen, bedrijven en startups gefaciliteerd op het gebied van vrede, recht en humanitaire aangelegenheden. In december 2017 is de locatie van HHH, Fluwelen Burgwal 58, opgeleverd. De gemeentelijke bijdrage was € 1,4 mln. Er is veel belangstelling voor HHH, onder meer van INSO, Elva, University of South Carolina, NOHA en PeaceTech Lab. Ook de mede door Den Haag opgerichte Dutch Coalition for Humanitarian Innovation maakt er deel van uit.

Het Cross-Over Fund Innovations for Peace and Justice, opgericht om dit ecosysteem verder te versterken, is in 2017 succesvol verlopen. De volgende partijen hebben subsidie ontvangen: Q42, HiiL, TU Delft, WFP en How to Build Up. In totaal gaat het om € 0,3 mln.

Verder zijn meerdere subsidies verleend om het ecosysteem van innovatie en recht te stimuleren en stakeholders aan hetthema vrede en recht te verbinden. In totaal ging het in 2017 om € 1,6 mln.

City Diplomacy
City Diplomacy heeft de collegeleden in 2017 ondersteund met zeven missies naar het buitenland, waaronder de jaarlijkse conferentie van de American Society of International Law in Washington D.C. en de jaarvergadering van het Global Parliament of Mayors (GPM) in Stavanger. Bij de tweede jaarvergadering van het GPM kwamen zestig burgemeesters uit alle continenten bijeen om in discussie te gaan over migratie, klimaatverandering, urban security en governance. De belangrijkste uitkomsten van de vergadering: het opstarten van de GPM vereniging en de opzet van het GPM bestuur.

Draagvlak in de stad
Er zijn Haagse Brug-activiteiten georganiseerd om Hagenaars en expats met elkaar te verbinden. Concreet gaat het om 21 activiteiten in de acht Haagse stadsdelen. Daarnaast vond wederom de Haagse Internationale open dag plaats: twaalf internationale organisaties openden hun deuren voor ruim 4.000 bezoekers. Tot slot zijn voor de vijfde keer honderd internationale studenten geselecteerd door de Haagse Hogeschool, Inholland, ISS en Campus Den Haag voor deelname aan de World Class The Hague. Dit netwerk telt inmiddels 500 jonge ambassadeurs voor de stad.

Internationale organisaties en evenementen
In 2017 waren er enkele mijlpalen rondom internationale organisaties: het twintigjarig jubileum van de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons in de Ridderzaal in aanwezigheid van de koning, de opening van het nieuwe pand van Eurojust in de internationale zone en de sluiting van het Joegoslavië tribunaal (ICTY). De sluiting van het tribunaal heeft - met een ceremonie in de Ridderzaal en een academisch congres - een extra internationaal accent gekregen door de aanwezigheid van de koning en Secretaris Generaal van de Verenigde Naties.

In het kantoorverzamelgebouw Bertha von Suttner aan de Laan van Meerdervoort 70 zijn momenteel dertig NGO’s op het terrein van recht en vrede gevestigd. De lasten voor wervingsprojecten en voor het pand Bertha von Suttner bedragen in 2017 € 1,9 mln.

Toelichting financieel resultaat Internationale stad € 1,5 mln. V
Internationaal en werving € 1,4 mln. V/I
Organisaties kunnen onder voorwaarden een tegemoetkoming krijgen in de vestigingskosten. Vanwege langdurige (internationale) besluitvormingsprocessen duurt het soms langer dan begroot voordat organisaties voldoen aan de voorwaarden van tegemoetkoming. Afgelopen jaar is daarom € 1,4 mln. nog niet besteed. Dit voordeel vloeit terug naar de gemeentebrede reserve internationaal en werving op programma 17 Overige beleidsvoornemens. Betaling volgt zodra de betreffende organisaties hebben voldaan aan de voorwaarden.

Overig € 0,1 mln. V/I
Overige kleinere resultaten per saldo.

Fonds Economische Structuurversterking
Met het Fonds Economische Structuurversterking was deze collegeperiode € 20 mln. beschikbaar om te investeren in de Haagse economie. Met dit fonds hebben we kunnen inspelen op de kansen die de transitie van de Haagse economie en economische topsectoren en clusters mogelijk maken. Cruciaal is dat de investeringen een structureel effect hebben, de economische structuur versterken, direct of indirect werkgelegenheid opleveren, niet (volledig) uit andere budgetten kunnen worden gefinancierd en bij voorkeur in samenwerking tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid plaatsvinden.

In 2017 hebben bijdrages uit het fonds de academische kennisinfrastructuur in de stad verder versterkt (€ 1,9 mln.). Het gaat om zowel de fysieke uitbreiding als om de ontwikkeling van academische bachelor- en masteropleidingen en universitair onderzoek. Naast de uitbreiding van de Universiteit Leiden is nu ook de tweejarige masteropleiding Engineering and Policy Analysis van de TU Delft in Den Haag gevestigd. Het aantal universitaire studenten is sterker gestegen dan verwacht (nu circa 4.500), evenals onderzoeksgroepen die zich meer verbinden met ministeries, NGO’s en bedrijven in de stad rondom governance, vrede, recht, veiligheid maar ook steeds meer op grootstedelijke thema’s zoals duurzaamheid, energietransitie en circulaire economie. In 2017 is een exploitatiesubsidie van € 1 mln. verleend aan de stichting The Hague Security Delta op basis van het jaarplan 2017. Door de vertraging van het The Hague Hearing Centre, is de uitputting van het fonds lager dan verwacht in 2017. Het bestuur is inmiddels verplichtingen aangegaan voor alle middelen in dit fonds.

Smart City
De gemeente heeft in 2017 € 1,1 mln. (waarvan € 0,7 mln. vanuit het Fonds Economische Structuurversterking) geïnvesteerd in het slim gebruik maken van ICT- toepassingen en het innovatievermogen van de stad via het programma Smart The Hague. In 2017 is als aanjager van het programma de ontwikkeling van Living Lab Scheveningen geïnitieerd: een Research & Development project waarin de gemeente de aanleg van een smart city-infrastructuur combineert met de gebiedsontwikkeling van Scheveningen Bad, De Kust Gezond. Naast het testen van technologische oplossingen wordt ook de maatschappelijk waarde en economisch businessmodel van smart city-technologie op haalbaarheid onderzocht. Er is minder uitgegeven dan begroot, omdat een deel van de investering in Living Lab Scheveningen door partners is betaald.

Agenda Stedelijke Economie
De Agenda Stedelijke Economie draait om de kracht van ondernemerschap als banenmotor van de Haagse economie. Een optimaal ondernemersklimaat is hierbij onmisbaar. De agenda richt zich op:

1. Startup economy: het aantrekken en vasthouden van jonge veelbelovende ondernemingen en  creatief talent om zo de transitie naar een innovatieve economie te versnellen.
2. Toerisme: meer toeristen verleiden om Den Haag te bezoeken, langer in onze stad te verblijven en hier meer geld uit te geven.
3. Acquisitie van internationale congressen en bedrijven.
4. Branding; een forse kwaliteitsimpuls geven aan de branding en marketing van Den Haag.

In februari 2018 verscheen de tweede voortgangsrapportage Agenda Stedelijke Economie (RIS 298927). Hierin hebben we uitgebreid gerapporteerd over de inhoudelijke voortgang. Hieronder worden per product de belangrijkste posten toegelicht.

Stedelijke Economie
Met een volume van € 33,5 mln. beslaat dit product meer dan de helft van het programma. De grootste uitgaven betreffen de verbouwing van het World Forum (€ 4,4 mln.), evenementen (€ 3,4 mln.), toerisme (€ 2,4 mln.), congressen (€ 2,2 mln.), Den Haag Marketing (€ 2,3 mln.), startup-programma Impact Economy (€ 1,7 mln.), acquisitie van bedrijven (€ 1,5 mln.), detailhandel (€ 1,5 mln.) en de bedrijveninvesteringszones (€ 1,1 mln. lasten en baten). Hieronder volgt een toelichting van wat we hebben gedaan in 2017. Daarnaast is € 6,2 mln. die gedoteerd is aan de reserve toegekende gemeentelijke revolverende investeringsmiddelen en de reserve Stedelijke Ontwikkeling.

1. Startup economy

In 2017 is met het startup-programma Impact economy voor € 1,7 mln. geïnvesteerd in een concurrerend en internationaal sterk onderscheidend vestigingsklimaat voor startups. Zo’n vestigingsklimaat was er nog niet in Den Haag. Zowel nationaal als internationaal zijn de samenwerkingen met netwerken versterkt, zoals met StartupDelta, met Stanford Peace Innovation Lab, met ’s werelds grootste impact innovatienetwerk Intellecap maar ook met startup-steden als Berlijn. In september vond een succesvolle tweede editie plaats van Impact Startup Fest, hét landelijke festival in Den Haag. Met de realisatie van Apollo 14 in het gewilde industriële creatieve gebied Binckhaven komt de gemeente tegemoet aan de (ruimte)vraag van startups en scale-ups die op de verschillende wachtlijsten stonden.

Naast fysieke ruimte is ook financiering (pre-seed funding) en expertise nodig. Europese aanbestedingsregels worden daarom in Den Haag – als enige stad in de wereld- toegankelijk gemaakt voor ambitieuze pioniers. Via het Startup in Residence-programma hebben startups een sterk vereenvoudigde Europese aanbestedingsprocedure doorlopen. Get Funded! is een ander voorbeeld waarmee Den Haag als eerste stad de succeskansen op Europese Horizon2020 financiering voor het midden- en kleinbedrijf heeft verdubbeld door te begeleiden bij het formuleren van succesvolle aanvragen voor de SME1 fase (financiering tot € 50.000) en SME2 fase (financiering vanaf € 0,5 mln. - € 2,5 mln.).

We merken duidelijk dat Den Haag, in tegenstelling tot enkele jaren geleden, nu wordt opgenomen in de lijstjes van startup-steden en gezien wordt als een leidende stad op het snel aan populariteit winnende gebied van impact startups. Onder de voornaamste doelgroep (millennials) staat Den Haag op een veertiende plaats in een wereldwijde ranking van de honderd beste steden om je te vestigen (Nestpick).

2. Toerisme

Toerisme is een belangrijke groeisector en banenmotor voor met name de onderkant van de arbeidsmarkt. In de periode 2012-2016 zijn de bestedingen in de Haagse vrijetijdseconomie toegenomen van € 2,0 naar € 2,2 miljard per jaar. De sector is daarmee direct en indirect goed voor 10% van de werkgelegenheid in Den Haag, met circa 24.000 directe voltijd banen en 2.800 indirecte voltijd banen. In de eerste drie kwartalen van 2017 groeide het aantal overnachtingen in Haagse hotels met circa 10% ten opzichte van dezelfde periode in 2016. Om toeristen te trekken, wordt jaarlijks € 2,3 mln. beschikbaar gesteld voor de marketing van de stad door The Hague Marketing Bureau. De focus ligt op bezoekers uit de omringende landen van Nederland.

Naast de structurele middelen van € 0,5 mln., is in 2017 € 1,2 mln. extra geïnvesteerd in de groei van het toerisme met drie prioriteiten:

Prioriteit 1: verbeteren van de bekendheid
In 2017 is ingezet op het Mondriaanjaar, watheeft geleid tot media-aandacht en 295.000 extra bezoekers naar Den Haag.Dit effect is onderzocht door het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC). Daarnaast is de imagocampagne Duik in Den Haag in Nederland, Duitsland, België en het Verenigd Koninklijk uitgezet op televisie en via internet. Tot slot is er extra geïnvesteerd in het winterprogramma, om meer bezoekers in het laagseizoen naar Den Haag te trekken.

Prioriteit 2: versterken van het toeristisch aanbod
Belangrijke voorbereidingen hebben plaatsgevonden voor de komst van het Legoland Discovery Centre, uitbreiding van Madurodam, het Museumkwartier, het Eschermuseum, en de openstelling van de Haagse Toren (Grote Kerk).

Prioriteit 3: beter zichtbaar maken van toeristische thema’s
In 2017 is een koninklijke wandelroute door de Haagse binnenstad gerealiseerd, zijn de geloofsbrievenceremonies gepromoot en wordt met het NBTC en o.a. Apeldoorn en Delft samengewerkt om het koninklijke thema internationaal beter op de kaart te zetten.
Tot slot zijn de voorbereidingen gestart voor het toeristisch themajaar rond het 200-jarig bestaan van Scheveningen Bad: Feest aan Zee. Hier is in 2017 € 0,9 mln. aan besteed.

Binnenstad

In 2017 is gewerkt aan het sterker maken van de Haagse binnenstad. De gemeente ondersteunt de herontwikkeling van winkellocaties zoals de voormalige V&D-locatie en werkt samen met vastgoedeigenaren aan de uitstraling van de winkelpanden in de Spuistraat.
Met de ondernemers uit het gebied Hofkwartier/Noordeinde is verder gewerkt aan de versterking van het winkelgebied. De herinrichting van het Kerkplein is afgerond. De voorbereiding voor de herinrichting van het Noordeinde is ook afgerond, de uitvoering start januari 2018. Daarnaast wordt het aanbod van luxe winkels, horeca en hotels in dit sfeergebied verder versterkt met de komst van Boutiquehotel Indigo aan het Noordeinde. In 2017 is ook geïnvesteerd in andere sfeergebieden, zoals het Makerskwartier (Boekhorststraat). De onderdelen in het programma De Kern Bijzonder, zoals versterking van de Hartlijn, zijn verder uitgewerkt tot schetsontwerpen. Naast de coördinatie van de binnenstadsprogramma’s heeft Bureau Binnenstad praktische ondersteuning geleverd aan de private partners van Stichting Binnenstad om hun aandeel te leveren aan het verbeteren van de binnenstad. In totaal was hiermee een bedrag gemoeid van € 0,7 mln.

Scheveningen
In 2017 is hard gewerkt om Den Haag-Scheveningen Bad op de kaart zetten als dé badplaats van Noordwest Europa. De aangekondigde komst van Legoland zal ook sterk bijgedragen aan het beleidsdoel om twee attracties aan te trekken. Een beter aanbod van de horeca is zichtbaar op de Pier. Met de herontwikkeling van de Noordboulevard en het Hommerson-project zal dit verder verbeteren. In 2017 is de fysieke ontwikkeling in het havengebied verder ontwikkeld, door o.a. het visserijcluster op het Noordelijk Havenhoofd, de bedrijfsruimte langs de derde haven op het voormalige Norfolkterrein en het nieuwe bedrijfsgebouw langs de Dr. Lelykade. De bouw op deze locaties start in 2018. Het in 2017 geopende Topzeilcentrum en de naastgelegen bedrijfsruimte is inmiddels volledig verhuurd en in gebruik.

Verder richt de gemeente zich op het versterken van de functie van de haven door bijvoorbeeld het initiatief Noordzeevis uit Scheveningen, de finish van de Volvo Ocean Race, de offshore wind, de ambities voor Innoport Scheveningen en de zeewierboerderij.

Evenementen

De gemeente droeg in 2017 voor € 3,4 mln. bij aan evenementen die de stad economische spin-off opleveren. In totaal zijn achttien grootschalige en 33 kleine publieksevenementen mogelijk gemaakt zoals The Life I Live Festival) Parkpopweekend, Vlaggetjesdag, de eerste editie van de jaarlijkse start van het strandseizoen en de jaarlijkse kerstmarkt.

De gemeente wil Den Haag positioneren als aantrekkelijke evenementenstad. In september stonden twee strandconcerten van Anouk en Doe Maar op het programma. Ook bood Den Haag podium aan enkele nieuwe initiatieven op het gebied van dance: The Crave Festival, Den Haag Outdoor en The Crave Beach Festival. Om meer concerten en (dance)festivals met internationale topartiesten naar Den Haag te halen, is in 2017 met betrokken partijen gekeken hoe de slechte gesteldheid van het Malieveld (en het Zuiderpark) kan worden verbeterd. Via het sectoroverleg Haagse Evenementen is de samenwerking met de evenementenorganisatoren geïntensiveerd en sinds november is het Centraal Evenementenbureau operationeel.

Detailhandel
De gemeente heeft bijgedragen aan de kwaliteit van Den Haag als winkelstad en de toename van de werkgelegenheid, op basis van het Actieprogramma Den Haag Winkelstad 2015-2018 (RIS 281552). Veel Hagenaars en Hagenezen verdienen hun bestaan in de retail en dit aantal is door alle winkelontwikkelingen toegenomen. Retail is met 23.200 banen de tweede sector van de stad.

In 2017 is gewerkt aan de prioritaire winkelgebieden. Bij de Gouverneur- en Lorentzplein is winkelstraatmanagement ingezet met aandacht voor de versterking van de winkeliersvereniging en schoon, heel en veilig. In de Gentse- en Stevinstraat is gewerkt aan een betere positionering van het winkelgebied. Ook bij het Loosduinse Hoofdplein is winkelstraatmanagement ingezet. In het Hofkwartier/Noordeinde is geïnvesteerd in de buitenruimte, fysieke branding, marketingcommunicatie (samen met Denneweg) en de branchering. De Leyweg kent relatief veel leegstand. In samenwerking met de belangrijkste eigenaren in het gebied is actief naar oplossingen gezocht om deze terug te dringen. Dit geldt ook voor de Megastores. Met deze aanpak gaat de gemeente door. De ambities voor de Grote Marktstraat als internationale winkelboulevard zijn waargemaakt met de komst van nieuwe internationale winkelformules. Voor Belgisch Park en de Betje Wolfstraat is een positioneringsaanpak opgestart. De kosten van de gemeentelijke activiteiten in het kader van het actieprogramma bedroegen € 2 mln. in 2017.

Daarnaast actualiseert de gemeente in 2017/2018 de detailhandelsmonitor van alle winkelgebieden in Den Haag. Het afgelopen jaar is het aantal bedrijveninvesteringszones (BIZ) gegroeid en worden bestaande investeringszones, met actieve ondersteuning van het Haags Retailpunt, verlengd. Helaas zijn ook enkele zones niet verlengd wegens onvoldoende draagvlak. In 2017 is € 1,1 mln. aan BIZ-bijdrages als subsidies verleend aan de verschillende bedrijveninvesteringszones.

De opbrengst van de opgeheven verbonden partij Winkelpanden CV (€2,1 mln.) is gedoteerd aan de reserve Stedelijke Ontwikkeling.

Horeca
In 2017 is de Horecavisie (RIS 288645) uitgevoerd. Hiermee wil de gemeente de juiste randvoorwaarden scheppen voor ondernemers. In de horecavisie staat ruimte voor vernieuwing en ondernemers centraal. Goede gemeentelijke dienstverlening richting ondernemers en het terugdringen van regelgeving speelt daarbij een belangrijke rol. Dit jaar is een groot aantal vernieuwende horecaconcepten geopend, zoals Minglemush, Jamie’s Italian, Hofhouse, Binck rooftop en Bleyenberg.
Voor de evaluatie van dit beleid verwijzen we u naar de meest recente voortgangsrapportage Agenda Stedelijke Economie (RIS298927)

3. Acquisitie internationale congressen en bedrijven

Congressen/World Forum
Den Haag wil meer internationale congressen naar de stad trekken, mede vanwege de hoge bestedingen per congresdeelnemer. In 2017 heeft de gemeente € 1,8 mln. geïnvesteerd in het uitbouwen van The Hague Convention Bureau en de acquisitie van internationale, meerdaagse congressen. Samen met de congrespartners haalde het bureau in 2017 46 definitieve congresboekingen binnen, samen goed voor meer dan 31.000 deelnemers die opgeteld meer dan 106.000 dagen deelnemen aan congressen.
Na vier jaar renovatie en uitbreiding van het World Forum Convention Center, waarmee een gemeentelijke investering van in totaal € 28 mln. was gemoeid, zijn de grootste werkzaamheden in 2017 afgerond. Het gebouw is onder de nieuwe naam World Forum The Hague op 13 december 2017 officieel heropend. Deze datum is gekozen vanwege de première van de musical West Side Story. De lasten van de renovatiewerkzaamheden waren in 2017 € 4,4 mln. Voor € 4,1 mln. heeft een onttrekking plaatsgevonden uit de hiervoor beschikbare reserve World Forum Convention Center. In 2018 vindt de afronding plaats.

Acquisitie van bedrijven
Het aantrekken van nieuwe internationale bedrijven en instellingen is belangrijk om de Haagse economie te versterken en haar internationale dynamiek en de werkgelegenheid te vergroten.
De acquisitie en begeleiding van nieuwe internationale bedrijven en organisaties is een taak van de The Hague Business Agency (voormalig West Holland Foreign Investment Agency) en op regionaal niveau Innovation Quarter. In 2017 hebben beiden gezamenlijk 55 investeringsprojecten afgerond.
De financiële bijdrage van de gemeente Den Haag was in 2017 € 1,5 mln.

MKB en dienstverlening
Het aantal ondernemers is ook het afgelopen jaar in Den Haag gestegen. Er is behoefte aan een ondernemersklimaat dat tegemoet komt aan de specifieke behoeften van ondernemers. In december 2017 is de gemeenteraad akkoord gegaan met de Agenda MKB (RIS 297199) die bestaat uit de Agenda micro-ondernemerschap die erop gericht is om nieuw ondernemerschap en werkgelegenheid te stimuleren en het Actieprogramma kleinschalige bedrijfshuisvesting (RIS 181978).

Verdere vermindering van de administratieve lasten voor de ondernemers in de stad is tot stand gekomen met het raadsvoorstel Red Tape en deregulering van de (RIS 296461). Met de voorstellen in dit raadsvoorstel zijn de administratieve lasten die worden veroorzaakt door de autonome gemeentelijke regelgeving verder omlaag gebracht. Ook zijn het afgelopen jaar weer veel ondernemers (in totaal 1.822 contacten) direct geïnformeerd door het Ondernemersportaal, mede door de inloopspreekuren die zijn gedraaid in het Haags Ondernemershuis. Ook is het Ondernemersportaal in onderhandeling met de Kamer van Koophandel om op korte termijn ook in de Haagse vestiging van de Kamer van Koophandel spreekuren te kunnen houden. Daarnaast is het ondernemersportaal actief op Twitter (1998 volgers). Verder is er een gemeentelijke digitale nieuwsbrief voor ondernemers.

Ten slotte zijn de volgende netwerkactiviteiten georganiseerd: Ondernemers ontbijten (vier keer per jaar), Ondernemersplein (MKB-evenement), The Hague Tech (gericht op ICT/Smart Cities), WTHX (creatieve sector/maatschappelijke vraagstukken) en voor het tweede opeenvolgende jaar een groeidebat. In totaal was met deze gemeentelijke activiteiten € 1,2 mln. gemoeid.

Fonds Ruimte en Economie Den Haag
In 2017 heeft Holdingfonds Economische Investeringen Den Haag € 7,2 mln. (50% Europa, 50% gemeentelijke middelen) toegevoegd aan het bestaande Fonds Ruimte en Economie Den Haag voor de ontwikkeling van bedrijfsruimte in de stad. Hiervoor is bovendien een nieuwe investeringsstrategie opgesteld. De gemeentelijke middelen staan gereserveerd in de reserve toegekende gemeentelijke revolverende investeringsmiddelen (in 2017 een dotatie van € 4,1 mln.). Aangezien de aanvullende middelen nog niet aan projecten ter beschikking zijn gesteld, heeft er nog geen onttrekking aan deze reserve plaatsgevonden.

Bedrijfsruimte en bedrijventerreinen

In 2017 is door Bureau Stedelijke Planning de ‘Bedrijventerreinenstrategie Den Haag: duurzame oplossingen voor het tekort aan bedrijfsruimte’ opgesteld. Deze is begin 2018 aan de raad gestuurd.
In het Actieprogramma kleinschalige bedrijfsruimte (RIS 181978) wordt de behoefte aan meer bedrijfshuisvesting onderkend. In 2017 is € 0,3 mln. hieraan uitgegeven. World Trade Centre BV
In 2016 had het college besloten tot opheffing van World Trade Centre BV. Dit proces is begin 2017 afgerond. Voor meer informatie verwijzen we naar de paragraaf verbonden partijen.

Toelichting financeel resultaat stedelijk economie € 1,6 mln. V
Feest aan Zee € 1,1 mln. V/I
In 2017 is gestart met de voorbereidingen van het themajaar 2018: Feest aan Zee. Dit jaar bestaat Scheveningen 200 jaar en voor de viering hiervan is € 4,5 mln. ter beschikking gesteld. In 2017 was € 2 mln. beschikbaar voor de voorbereidingen. Dit bedrag is volledig verplicht, maar € 1,1 mln. is nog niet gerealiseerd. De verdere voorbereidingswerkzaamheden en realisatie vinden plaats in 2018.

Overig € 0,5 mln. V/I
Overige kleinere resultaten per saldo.

Industrieschappen

Met het ontwikkelen en exploiteren van bedrijventerreinen stimuleert de gemeente de werkgelegenheid in de Haagse regio. De gemeente participeert daarom in de gemeenschappelijke regelingen Bedrijvenschap Harnaschpolder en Industrieschap de Plaspolder en is inhoudelijk betrokken bij de Stichting Businesspark Haaglanden. Voor elk van deze organisaties is een gemeentelijke procesmanager aangesteld die bestuursvergaderingen voorbereidt en het college adviseert. De gemeente detacheert ook medewerkers bij de schappen. De lasten (€ 0,7 mln.) en baten (€ 0,8 mln.) voor dit product bestaan vooral uit personeelslasten en personeelsvergoedingen. Voor de inhoudelijke ontwikkelingen in de schappen verwijzen we hier naar de paragraaf verbonden partijen.

Citymarketing

De Aanpak Haagse Citybranding 2020 (RIS 288025) is de basis voor de inspanningen die de gemeente samen met stakeholders uit de stad pleegt voor de profilering van Den Haag. Doel: Den Haag stevig neerzetten als merk en zo het imago en de identiteit van de stad versterken.
De totale uitgave bedroegen voor citymarketing in 2017 € 1,35 mln.
Aanpak jong talent
In de Aanpak jong talent is een belangrijke rol weggelegd voor social media. Op Facebook en Instagram wordt gebouwd aan een grote en betrokken community met aantrekkelijke content zoals filmpjes, foto’s, nieuwsberichten en bijzondere verhalen. Naast de inzet van social media wordt ingezet op het creëren van piekmomenten met een grote publiciteitswaarde. In 2017 was dit piekmoment de actie 30 Days As A Hagenees. De ludieke oproepvideo had een bereik van 4,8 miljoen viewers. In november 2017 kreeg Den Haag in Londen voor de actie 30 Days As A Hagenees de internationale City Nation Place Award in de categorie Best Social Media Strategy uitgereikt. De kosten voor de Aanpak jong talent bedroegen € 0,3 mln. in 2017.

Internationale mediastrategie
In de Aanpak Haagse Citybranding wordt vanuit citybranding de internationale media coördinator gefaciliteerd. Belangrijkste wapenfeiten in 2017 waren het (inter)nationaal onder de aandacht brengen van Het Mondriaanjaar, One Young World Bogota waar Den Haag het stokje overnam voor de conferentie in 2018 in Den Haag en de start van de Volvo Oceanrace in Alicante. Er is veel aandacht gegenereerd voor Den Haag als internationale stad van vrede en recht. In 2017 was € 0,2 mln. gemoeid met de internationale mediastrategie.

Haags filmbeleid
Het Haags filmbeleid (RIS 180241) is bedoeld om televisie- en filmproducenten te faciliteren bij producties en opnames in de stad. Hiermee was in 2017 € 0,2 mln. gemoeid.
Zeehavens

Havenbedrijf
De primaire taak van het havenbedrijf is het begeleiden van de scheepvaart en , het toewijzen van ligplaatsen in de haven en ankergebied voor de Scheveningse kust. De totale kosten voor het beheer en onderhoud bedroegen € 0,5 mln., waaronder de nautische verlichting, ISPS (douane) hekwerken en het beheer van drijvende steigers en inname en administreren van scheepsgebonden nautisch afval (HAP). De opbrengsten uit de havengelden bedroegen € 0,4 mln. in 2017. Daarnaast zorgt het havenbedrijf ervoor dat de haven en havenmonding op diepte wordt gehouden. Hiervoor is tijdens twee baggercampagnes 270m3 gebaggerd. De kosten hiervoor bedroegen € 0,6 mln. in 2017. Tevens verzorgde het havenbedrijf de leverantie van water en stroom aan schepen in de haven. Tegenover de lasten van € 0,2 mln. staan baten.

In het totaal waren er 4.606 aanlandingen (binnenkomst) van (grote) commerciële schepen. Dit zijn er 720 minder dan in 2016, voornamelijk door een verminderd aanbod van viskotters. Daarentegen zijn de inkomsten gestegen doordat er grotere schepen de haven hebben aangedaan en langer zijn blijven liggen.

De steigers, afmeerpalen en het remmingwerk van de werkhaven zijn dit jaar geheel vervangen. Ook de indeling is geoptimaliseerd waardoor er meer ruimte is voor het afmeren van de schepen van het havenbedrijf, de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij en de sleepdienst. De aanbesteding voor een nieuw hybride dienstvaartuig heeft plaatsgevonden en de nieuwbouw is in volle gang. De verwachte oplevering is eind februari 2018.
In de eerste haven zijn de werkzaamheden gestart voor het conserveren van de kadewand zodat de levensduur met minimaal dertig jaar verlengd wordt. Voor uitbreiding van het aantal ligplaatsen in de tweede haven is een plan ontwikkeld. Met de uitvoering hiervan wordt gestart in 2018.
In 2017 is in totaal in € 1,2 mln. geïnvesteerd in de zeehaven en het dienstvaartuig (zie onderdeel c.)

De haven was in 2017 ook gastheer voor verschillende nationale en internationale (zeil)evenementen. Daarnaast zijn de voorbereidingen getroffen voor enkele zeer grote evenementen in 2018 die de haven op de kaart zet, zoals de Volvo Ocean Race, de EK optimist zeilen en het WK Offshore Racing Council.

De uitputting van de reserves is lager dan begroot. Uit de reserve World Forum Convention Center is € 1,8 mln. minder onttrokken. Hoewel het grootste gedeelte van de verbouwing in 2017 is afgerond, vinden in 2018 de afrondende werkzaamheden plaats en de financiële afsluiting. De uitputting van het Fonds Economische Structuurversterking is € 1 mln. lager dan begroot, voornamelijk door de vertraging van het Hearing Centre. Er is geprobeerd om geplande projecten voor 2018 naar voren te halen om onderbesteding te voorkomen, maar dit is niet gelukt omdat ze veelal fysiek van aard zijn en de voorbereidingstijd niet in te korten is.

De investeringen in de zeehaven en in een dienstvaartuig zijn uitgevoerd zoals gepland.