Rotterdamsebaan
De Rotterdamsebaan is de nieuwe verbindingsweg tussen het rijkswegennet vanaf knooppunt Ypenburg A4/A13 en de centrumring van Den Haag. In 2017 is circa € 83 mln. geïnvesteerd. Het project ligt zowel financieel als qua planning op schema.
De belangrijkste resultaten van 2017:

• Bij knooppunt Ypenburg zijn de voorbereidingen getroffen om de Rotterdamsebaan aan te kunnen sluiten op het hoofdwegennet.
• Het tramspoor Laan van Hoornwijck is omgelegd.
• In de Vlietzone is de startschacht gerealiseerd en is de tunnelboormachine opgebouwd.
• De ontvangstschacht in de Binckhorst is klaar.
• Voor de verkeersafwikkeling in de Binckhorst is een deel van de bestaande infrastructuur aangepast of heringericht. De geplande openstellingsdatum is ongewijzigd: 1 juli 2020.

Haagse Mobiliteitsagenda
In 2017 is de discussienotitie Haagse Mobiliteitsagenda vastgesteld door het college (RIS 297140). In deze discussienotitie komen vijf thema’s over de mobiliteit en bereikbaarheid van Den Haag tot 2040 aan de orde:

• schaalsprong openbaar vervoer
• ruim baan voor de fiets
• vraag en aanbod parkeren beter in balans
• ruimte maken
• meer ruimte voor innovatie.

In 2017 is gewerkt aan drie verkenningen die voortkomen uit de mobiliteitsagenda:

• Schaalsprong openbaar vervoer

De (pre)verkenning schaalsprong openbaar vervoer heeft geleid tot een visie op het openbaar vervoer in 2040. Deze visie wordt begin 2018 bestuurlijk vastgesteld.

• Ruim baan voor de fiets

Er is opdracht verstrekt aan stichting Historie der Techniek om onderzoek te doen naar de geschiedenis van het Haagse fietsgebruik en fietsbeleid.

• Preverkenning parkeren

Met in- en externe partijen zijn de verbeterpunten op het huidige parkeerbeleid geïnventariseerd. In 2018 wordt de preverkenning van het aanbodgericht parkeerbeleid voortgezet en wordt een aanbeveling aan het college gedaan.

Straten wegen en lanen
Het uitvoeringsprogramma van straten, wegen en lanen is in 2017 vastgesteld (RIS 296333). Den Haag besteedde in 2017 € 0,9 mln. aan straten, wegen lanen. Resultaten in 2017:

• De uitvoering van het eerste trajectdeel van de noordwestelijke hoofdroute (RIS 294613) is in voorbereiding.
• Het voorontwerp van de herinrichting van de Segbroeklaan (tweede trajectdeel van de Noord Westelijke Hoofdroute (NWHR)) is vastgesteld door het college (RIS 298737).
• Er is een voorontwerp gemaakt voor de herinrichting van de Erasmusweg. Over Erasmusweg deel 1 is al besloten (RIS 294199). De bestuurlijke vaststelling van deel 2 staat in 2018 op de rol.
• Het ontwerp voor de rotonde Duinstraat-Scheveningseweg is vrijgegeven voor inspraak.
• Het definitieve ontwerp van de noordwestelijke hoofdroute is afgerond (Machiel Vrijenhoeklaan – Sportlaan). De werkzaamheden starten in maart 2018.
• Voor de zuidelijke randweg is in 2017 een plan van aanpak opgeleverd. In samenspraak met Metropoolregio Rotterdam-Den Haag (MRDH) wordt eerst een integrale planstudie opgesteld. Daarbij worden, naast de verkeerskundige vraagstukken, ook economische, landschappelijke en stedenbouwkundige ontwikkelingen onderzocht. Uitgangspunt voor deze studie is tevens het in 2012 gesloten bestuursakkoord tussen MRDH, de gemeente Den Haag en de provincie Zuid-Holland over het kruispunt Erasmusweg-Lozerlaan.

De voorbereiding en uitvoering voor de noordwestelijke hoofdroute verloopt volgens planning. Het afgelopen jaar is gebleken dat extra werkzaamheden worden voorzien om de uitvoering succesvol tot stand te brengen. In 2018, voorafgaand aan het opstellen van de nieuwe begroting, wordt nader onderzocht hoe dit zo efficiënt mogelijk plaats kan vinden en of hiervoor extra dekking beschikbaar kan worden gesteld uit meevallers van andere projecten op dit programma.

Mobiliteitsfonds
In 2017 is conform de begroting € 4,8 mln. betaald aan het Mobiliteitsfonds van MRDH. De gemeente ontvangt van de MRDH hieruit financiële bijdragen voor infrastructurele projecten in Den Haag.

Programma fiets
In het kader van het meerjarenprogramma Fiets (RIS 286333) investeert Den Haag in fietsenstallingen en een goed netwerk van fietspaden. In 2017 is € 10,3 mln. besteed, waarvan € 4,9 mln. is geïnvesteerd in het programma Fiets.
Resultaten in 2017:

• Op 25 kruispunten zijn haaientanden en kruisen toegepast om de doorstroom van het verkeer te bevorderen en de kruisingsvlakken vrij te houden.
• Het fietspad langs het Finnenburg (RIS 275384) is conform planning afgerond en in gebruik genomen.
• Een fietsvriendelijke stadsentree via de Wagenstraat en Stationsweg is vastgesteld in het voorontwerp Loper Oude Centrum (RIS 298372).
• Het voorontwerp voor het kruispunt Van Alkemadelaan-Wassenaarseweg is vastgesteld (RIS 296985).
• Het toestaan van fietsen in het voetgangersgebied in de Haagse binnenstad is geëvalueerd. Op basis van deze evaluatie is besloten om het huidige beleid voorlopig niet te wijzigen.
• In het eerste halfjaar van 2017 is de herinrichting van de Zuiderparklaan afgerond.
• De herinrichting van de Laan van Meerdervoort tussen het Azaleaplein en de Thorbeckelaan is in 2017 afgerond. Er zijn vrij liggende fietspaden gerealiseerd, extra parkeerplaatsen zijn aangelegd en het riool is vervangen.

In de Haagse nota Mobiliteit (RIS 180762) is besloten dat er in de periode 2011-2020 minstens tien sterfietsroutes worden gerealiseerd. Tevens zijn in het meerjarenplan Fiets 2015-2018 (RIS286333) zeven sterfietsroutes opgenomen die in 2018 moeten zijn gerealiseerd. Wat is hiervoor in 2017 gedaan?

• Binnenstad - Scheveningen Haven 1^e tranche (RIS 289283): dit is grotendeels afgerond. Het laatste gedeelte (Conradkade) wordt in maart 2018 opgeleverd.
• Op de vrijliggende fietspaden aan de Mercuriusweg is een deklaag van rood asfalt aangebracht. Hiermee is de sterfietsroute door het stadsdeel Laak afgerond.
• Binnenstad - Leidschenveen (RIS 295324): dit is nagenoeg gerealiseerd.
• Javastraat – Laan van Meerdervoort: dit is in gebruik genomen.
• Binnenstad – Scheveningen Bad: de fietsvoorzieningen in de Bankastraat zijn gerealiseerd. Voor de ontbrekende schakels (o.a. Nassauplein) is een plan van aanpak opgesteld.
• Binnenstad – Wateringseveld – Midden Delfland 1^e tranche (RIS 295817): het voorontwerp is vastgesteld. Uitvoering is gedeeltelijk vertraagd en staat gepland voor 2018 en 2019.
• Binnenstad – Spoorwijk – Rijswijk – Delft 1^e tranche (RIS 297064): het voorontwerp is in 2017 vastgesteld. Uitvoering start later dan gepland en loopt door in 2019.
• Het ontwerp van het Fietsviaduct A4 (RIS 296397) is vastgesteld door de raad en de aanbesteding is afgerond. De aanleg van het fietspad start als de boorwerkzaamheden van de Rotterdamsebaan zijn afgerond. Begin 2020 is het fietsviaduct klaar, net als het fietspad dat vanaf het viaduct naar de Westvlietweg gaat lopen.
• In 2017 is gestart met de voorbereiding van delen van de sterfietsroute Verlengde Velostrada. Het betreft de Bontekoestraat en de brug over de Trekvaart.

Asfalteren fietspaden
In 2017 is het asfalteringsprogramma voor fietspaden versneld uitgevoerd (motie Asfalteren fietspaden RIS 289212). In 2017 zijn op ruim dertig deellocaties de tegels omgezet naar rood asfalt, over een totale lengte van 5,7 km. Belangrijke tracés die zijn geasfalteerd: de fietspaden op het Bernhardviaduct en de aansluitende fietspaden langs de Juliana van Stolberglaan, de fietspaden langs de Reigersbergenweg, het fietspad langs de Raamweg en het fietspad langs de Jacob Catslaan. Ook het fietspad bij de Kapelaan Meereboerlaan is meegenomen, plus het tweerichtingenfietspad aan de Maanweg onder de A12.

Fietsonvriendelijke situaties
In 2017 zijn op negentien locaties fietsonvriendelijke situaties verbeterd. Zo is de herinrichting van het kruispunt Van Oldenbarneveltlaan met Frederik Hendriklaan afgerond. Verder zijn met de Fietsersbond en deskundigen 23 nieuwe meldingen van fietsonvriendelijke situaties besproken. De uitkomst hiervan wordt meegenomen in het programma voor 2018.

Fietsenstallingen
De vraag naar bewaakte en onbewaakte fietsenstallingen blijft toenemen. Den Haag werkt daarom continu aan het realiseren van goede fietsparkeervoorzieningen in de binnenstad, bij treinstations, bij haltes voor het openbaar vervoer en in oudere woonwijken. In 2017 is € 19,4 mln. besteed aan de fietsenstalling onder het Koningin Julianaplein. Aan de overige fietsparkeervoorzieningen is € 0,4 mln. besteed, waarvan € 0,2 mln. geïnvesteerd. In 2017 zijn de volgende fietsparkeervoorzieningen gestart/gerealiseerd:

• De bouw van nieuwe fietsenstallingen onder het Koningin Julianaplein (8.500 fietsen) en bij het station Hollands Spoor (2.500 fietsen) zijn gestart. Naar verwachting zal de fietsenstalling eind 2018 (een paar maanden later dan verwacht) gereed zijn.
• Vier nieuwe buurtstallingen zijn gerealiseerd met ruim 360 nieuwe stallingsplekken.
• Vijf fietstrommels zijn geplaatst.
• Bij de Groenteweg is de tweede stalling voor de Haagse Markt voor circa 140 fietsen nagenoeg afgerond. Deze stalling gaat conform planning begin 2018 open.
• Er is een prijsvraag uitgeschreven voor de introductie van het concept Park + Bike. Winnaar Du Nord Rijwielen b.v. is inmiddels bezig met de uitwerking van het winnende plan.

Fietstunnel Zuid-Hollandlaan
In 2017 heeft een vervolgonderzoek plaatsgevonden naar de mogelijkheden van een fietstunnel onder de Zuid-Hollandlaan bij het Provinciehuis. In de tweede helft van 2018 wordt een besluit genomen over de eventuele uitvoering.

Schenkkade
In 2017 zijn de mogelijkheden onderzocht om de Schenktunnel voor fietsers en voetgangers te verbeteren. Hieruit zijn verschillende opties naar voren gekomen, variërend van het opknappen van de tunnel, het realiseren van een befietsbare hellingbaan tot het aanleggen van de Velostrada Holland Spoor – Laan van NOI. In de tweede helft van 2018 wordt hierover een besluit genomen.

Verkeersveiligheid
In 2017 is het uitvoeringsprogramma Verkeersveiligheid 2018-2019 (RIS 298438) vastgesteld. Den Haag heeft zich aangesloten bij de landelijke doelstellingen uit de nota Mobiliteit om in 2020 50% minder dodelijke verkeersslachtoffers te hebben en een derde minder gewonden in het ziekenhuis ten opzichte van 2001. In 2017 is € 5 mln. besteed aan de volgende maatregelen:

• Herkenbare en veilige wegbeelden op de Diamanthorst (RIS 296283). De Kempstraat is aanbesteed.
• De voorbereidende werkzaamheden voor de herinrichting van de Ruychrocklaan, de Nieuwe Duinweg, de Schaarsbergenstraat-Terletstraat, de Sportlaan, de Vlaskamp en de Hengelolaan zijn grotendeels afgerond.
• Bij circa achttien scholen zijn schoolzones herkenbaar ingericht.
• Op de Mozartlaan-Rossinilaan, De Savorin Lohmanlaan-Daal en Bergselaan zijn diverse kleine verkeersmaatregelen gerealiseerd ter bevordering van de verkeersveiligheid.
• In Zorgvliet, Leyenburg, Willemspark en op de Badhuisweg zijn 30 km/u-gebieden gemaakt.
• Op de Beresteinlaan–Meppelweg en Goudenregenplein zijn blackspots aangepakt.

2017 is het laatste jaar van het uitvoeringsprogramma Verkeersveiligheid 2016-2017. De laatste projecten worden begin 2018 afgerond.

Herinrichting Bankastraat
De Bankastraat, van het kruispunt met de Laan Copes van Cattenburch tot en met het kruispunt met de Kerkhoflaan, is op tijd en binnen het budget heringericht. In 2017 is € 0,5 mln. besteed en zijn de volgende activiteiten uitgevoerd:

• De vrijliggende fietspaden en fietssuggestiestroken - onderdeel van de sterfietsroute tussen het Centrum en Scheveningen Bad – zijn klaar.
• De asfaltverharding op het gedeelte tussen Laan Copes van Cattenburch en Bankaplein is vervangen.
• De openbare ruimte is heringericht.

Hubertustunnel
In het vierde kwartaal is een video- en detectiesysteem om de snelheid te monitoren gerealiseerd. Hiermee is conform de begroting voldaan aan de voorwaarden van de invoering van de 70 km/u. In 2017 is hieraan € 0,5 mln. besteed.

Programma Parkeren in woongebieden
Den Haag gaat bij een te hoge parkeerdruk (>90%) in overleg met de wijk de mogelijkheden inventariseren om de parkeerproblemen op te lossen. In 2017 is € 2,4 mln. besteed aan parkeren in woongebieden waarvan € 0,6 mln. is geïnvesteerd.

In 2017 is het volgende uitgevoerd:

• Het besluit is vastgelegd om in de volgende woongebieden verkeerscapaciteit toe te voegen:

• Rustenburg-Oostbroek: 90 parkeerplaatsen (RIS 295798)
• Laakkwartier-West: 46 parkeerplaatsen (RIS 296976)
• Laakkwartier-Oost: 188 parkeerplaatsen (RIS 2981780)

• De werkzaamheden voor parkeerplaatsen in Bloemenbuurt-Oost (RIS280738) zijn in uitvoering. In 2017 zijn er voor dit project 72 parkeerplaatsen gecreëerd. De verwachting is dat in het najaar van 2018 het project conform planning is afgerond en er circa extra 170 parkeerplaatsen zijn.
• De verkenningen naar de mogelijkheden voor parkeeroplossingen in Leyenburg en het Zeeheldenkwartier zijn gestart.
• Voor het Geuzenkwartier is met bewoners een verkenning verricht naar de haalbaarheid van een ondergrondse garage onder het Van Sint Aldegondeplein (250 parkeerplaatsen). Daarnaast worden er parkeerplaatsen toegevoegd aan de Willem de Zwijgerlaan (deel woonstraat) in het kader van de herinrichting van de Frederik Hendriklaan en de Willem de Zwijgerlaan.
• Het project Bezuidenhout-Oost fase 1 en het project Capadosestraat zijn in het eerste halfjaar van 2017 afgerond.
• De bestekken voor Bezuidenhout-Oost fase 2 en van Rustenburg – Oostbroek zijn gereed. De werkzaamheden starten in 2018.

In 2017 is € 2,4 mln. besteed aan parkeren in woongebieden waarvan € 0,6 mln. is geïnvesteerd.

Toelichting financieel resultaat verkeersmaatregelen/aanleg straten wegen pleinen € 0,8 mln. V
parkeren in woongebieden € 1,0 mln. V I
In 2017 is geen gebruik gemaakt van de huur van parkeergelegenheid in Bezuidenhout-Oost vanwege weinig gebrek aan vanuit de buurt.
In het Zeeheldenkwartier zijn nog geen concrete plannen vastgesteld en is nog geen besluit genomen over de parkeergarage de Zeeheld.
Nog niet alle werkzaamheden zijn tot uitvoering gekomen met betrekking tot de doorontwikkeling van het P+R Forepark.

Asfalteren fietspaden € 0,6 mln. N I
Conform de motie asfalteren fietspaden (RIS 289212) is in 2017 € 0,6 mln. extra besteed aan het omzettingsprogramma voor de asfaltering van fietspaden.

Diverse projecten € 0,8 mln. V I
In de loop van 2017 is de nieuwe BBV (met terugwerkende kracht) in Den Haag ingevoerd. Dit is geeffectueerd bij de programmabegroting 2018. Voor met name het onderwerp activeren maatschappelijk nut was dit een omvangrijke operatie. Als gevolg hiervan zijn de restantkredieten van enkele projecten (VAB Noordwal/Veenkade, Neherkade en HSE) in de exploitatie opgenomen. Deze projecten zijn afgerond waardoor een voordeel is ontstaan.

Verkeersmaatregelen € 0,8 mln. N I
Voor het programma Fiets en fietsenstallingen zijn voorbereidingskosten (€ 0,5 mln.) ten laste van de exploitatie gebracht voor projecten die geen doorgang hebben gehad of waar geen bestuurlijk besluit
voor is genomen in 2017. Daarnaast zijn binnen het programma straten, wegen, lanen en diverse projecten (€ 0,3 mln.) niet geactiveerd in 2017.

Overige € 0,4 mln. V I

Parkeren

Parkeren op straat
In 2017 is de groengele zone Ypenburg tussentijds geëvalueerd. Naar aanleiding van deze tussentijdse evaluatie heeft de raad een motie aangenomen waardoor een ander parkeerregime bij winkelcentrum Ypenburg tot stand is gebracht. De groengele zone Ypenburg is daarmee beëindigd. In de Loosduinse Hoofdstraat en op het Almeloplein zijn eind 2017 groengele zones ingesteld. De twee laatstgenoemde zones worden in 2018 geëvalueerd. De evaluatie van de vergunning voor vrijwilligers bij sportverenigingen wordt begin 2018 afgerond.

Naar aanleiding van de evaluaties in 2016 zijn de parkeerregelingen voor het Centrum en Schilderswijk/Transvaal in 2017 aangepast. In 2017 heeft het college besloten de kosten voor de aanleg, de verplaatsing en het onderhoud van een gereserveerde gehandicaptenparkeerplaats en voor de vervanging van het onderbord bij wijziging van kenteken niet meer in rekening te brengen. Ook de jaarlijkse kosten voor de mantelzorgparkeervergunning worden met ingang van 1 januari 2018 niet meer in rekening gebracht.

Invoering betaald parkeergebieden
Met de vaststelling van de Verkeersvisie Scheveningen 2025 (RIS 295689) heeft het college besloten betaald parkeren in te voeren per 30 november 2017 in het Haven-, Geuzen- en Statenkwartier (RIS 297808). Het Havenkwartier is toegevoegd aan het vergunningsgebied Scheveningen (voorheen Scheveningen-Bad-Dorp). Het Geuzen- en Statenkwartier vormen samen een nieuw vergunningsgebied.

Omdat inDe Venen sprake is van een parkeerdruk hoger dan 100% heeft het college in 2017 besloten betaald parkeren in te voeren in deze buurt (RIS 297809).

Baten parkeerbelasting
De totale baten uit parkeeropbrengsten vallen circa € 3,6 mln. hoger uit dan de begroting. In 2017: € 51,2 mln. De toename van deze parkeeropbrengsten is met name te danken aan de toegenomen betaalbereidheid en de invoering van de scantechnologie.
Het grootste deel betreft de opbrengsten uit betaald parkeren (€ 29,9 mln.). Inmiddels wordt ruim 55 procent van de betalingen gedaan met de smartphone, de rest met pin of creditcard bij de automaat. De gemeente verstrekte voor een bedrag van € 10,2 mln. aan parkeervergunningen en € 11,1 mln. via naheffingsaanslagen en het wegslepen van voertuigen.

Toelichting financieel resultaat Parkeren € 5,0 mln. V
baten parkeeropbrengsten € 3,6 mln. V I/S
In 2017 is in het Haven-, Geuzen- en Statenkwartier (RIS 297808) en de Venen betaald parkeren ingevoerd. Daarnaast is het aantal naheffingen gestegen door invoering van de scanauto’s.

Handhaving straatparkeren € 0,5 mln. V I
Door de digitalisering van het parkeren en de invoering van scanauto’s zijn minder parkeercontroleurs nodig gebleken.

Vrijval onderhoudsvoorziening parkeergarages € 0,6 mln. V I
De (onderhouds)voorziening voor het pand van de HTM Busremise in de Telexstraat is vrijgevallen. Deze was niet begroot. Dit leidt tot een resultaat van € 0,6 mln. Tegenover dit resultaat is op programma 16 Financien een nadeel. Dit door een niet begrote dotatie aan de reserve Onderhoud Vastgoed voor het zelfde bedrag. Dit resultaat is daarmee programma overstijgend en neutraal.

Overige € 0,3 mln. V I

Verkeersmanagement

Met een samenhangend netwerk van 250 verkeerslichten en 74 dynamische route-informatiepanelen, 1.400 bewegwijzeringobjecten, 120 verkeerscamera’s en de verkeerscentrale wordt de Haagse bereikbaarheid en de verkeersveiligheid zo goed mogelijk gewaarborgd. In 2017 is daar circa € 4 mln. aan besteed. Activiteiten in 2017:

• Correctief en preventief onderhoud, beheer van het areaal: € 1,3 mln.
• Vervanging van areaaldelen: € 1,2 mln.
• Aanpassing en optimalisatie van het areaal en toekomstige ontwikkelingen: € 0,5 mln.
• Energie, schadeafwikkeling en overige activiteiten: € 1 mln.

De verkeerscentrale heeft in 2017 ten behoeve van ongeplande (incidenten, aanrijdingen) en geplande verstoringen op de weg (wegwerkzaamheden, bouwactiviteiten en evenementen) 261 nieuwe regelscenario’s gemaakt en 1.100 scenario’s ingezet. Bijzonder in 2017 was het project Raamweg-Koningskade. De verkeerscentrale was de spil in de succesvolle verkeersafwikkeling rond dit project.

In 2017 zijn elf verkeerslichten vervangen, twintig verkeerslichten zijn aangepast in het kader van herinrichtingsprojecten en de verkeersafwikkeling op 45 kruispunten is geëvalueerd. Dat laatste heeft geleid tot aanpassingen in de verkeerslichten van 25 van de 45 kruispunten.

Stadsregie bereikbaarheid
Er wordt regie gevoerd op het totaal van geplande activiteiten in de openbare ruimte die tijdens de uitvoering direct effect hebben op de bereikbaarheid en verkeersveiligheid van het netwerk Stadsregie. In het vastgestelde uitvoeringsprogramma Bereikbaarheid 2017-2018 zijn de activiteiten met impact op vooral de stedelijke bereikbaarheid en verkeersveiligheid op elkaar afgestemd. Naast deze circa 150 activiteiten zijn nog circa 200 tot 250 andere, kleinere en minder impactvolle activiteiten ingepast. In 2017 is incidenteel € 0,7 mln. besteed aan Stadsregie.

Toelichting financieel resultaat Verkeersmanagement € 0,8 mln. V I
Verkeersmanagement € 0,6 mln. V I

In 2017 is een voordeel ontstaan van € 0,6 mln. Dit is enerzijds omdat er twee verkeerslichten minder zijn vervangen door het onderpresteren van de bestekaannemer (€ 0,4 mln.). Verder heeft de verwachte aanbesteding voor hoogwaardige verbindingen niet volledig plaatsgevonden. Dit is het gevolg van een
vertraagde consultatie van de marktpartijen en het feit dat er slechts één marktpartij is ingeschreven (€ 0,2 mln.).

Overige € 0,2 mln. V I

Groei aandeel openbaar vervoer

Netwerk RandstadRail
Het programma Openbaar vervoer is gericht op het verhogen van het marktaandeel van het openbaar vervoer in het totaal aantal verplaatsingen. In 2017 zijn hiervoor de volgende activiteiten uitgevoerd:

• Het tracé van lijn 9 van Nieuwe Parklaan tot aan Zwarte Pad is geschikt gemaakt voor laagvloerse trams. Tevens zijn de keervoorzieningen bij het Zwarte Pad aangelegd en is de halte Zwarte Pad in Scheveningen in gebruik genomen. Hiermee is het volledige tracé van lijn 9 in het kader van Netwerk Randstadrail conform planning afgerond (RIS 285564). Dit project heeft een samenhang met De Kust Gezond (RIS 290042) in programma 10 Ontwikkeling buitenruimte.
• De Lange Vijverberg en het Tournooiveld (onderdeel van tracé lijnen 15, 16 & 17) zijn heringericht en geschikt gemaakt voor laagvloerse trams.
• Fase 1 van de herinrichting van het Kerkplein en het Stationsplein bij Holland Spoor zijn nagenoeg afgerond. De vernieuwing van de tramspoor Kerkplein is vanwege benodigde additionele maatregelen vertraagd tot 2022. Dit project hangt samen met de Pleinenaanpak 2015-2017 (RIS 298769) in programma 10 Ontwikkeling buitenruimte.
• De tophalte bij de Leyweg is in gebruik genomen. Bij de vaststelling van de Meerjarenbegroting 2018 – 2021 is een motie aangenomen die aandacht vraagt voor het comfort van de reizigers (RIS 298246). Deze motie wordt in de loop van 2018 uitgevoerd. Dit project hangt samen met de herinrichting Leyweg en tophalte Leyweg in programma 10 Ontwikkeling buitenruimte.
• De uitvoering van de herinrichting van het Stationsplein Hollands Spoor en de tophalte Hollands Spoor heeft in 2017 plaatsgevonden. Dit project hangt samen met de Pleinenaanpak 2015-2017 (RIS 298769) in programma 10 Ontwikkeling buitenruimte. De laatste restwerkzaamheden worden in 2018 uitgevoerd.

Daarnaast zijn de volgende projecten in 2017 voorbereid:

• Het voorontwerp van lijn 1 is verder ontwikkeld. De vervanging van de spoorconstructie op de Scheveningseweg is naar voren gehaald en het voorontwerp is door het college vastgesteld (RIS 298767). Dit project heeft een samenhang met De Kust Gezond (RIS 290042) in programma 10 Ontwikkeling buitenruimte.
• Voor de tramverbinding naar Norfolk is begin 2017 een haalbaarheidsstudie uitgevoerd. Hieruit blijkt dat (onder voorwaarden) een tram op de Westduinweg is in te passen. Momenteel vindt er een vervolgstudie plaats. Hierbij worden de consequenties van een tram op de Westduinweg voor de verkeersdoorstroming en milieueffecten in een breder gebied dan alleen de Westduinweg nader onderzocht.
• In 2017 is gestart met een inpassingsstudie naar de consequenties van de inpassing van laagvloerse trams op de lijnen 1, 6, 12 en 16.
• Het voorontwerp van de calamiteitenroute Prinsengracht-Buitenhof is door de raad vastgesteld (RIS295211).

Den Haag besteedde in 2017 € 13,1 mln. aan het programma Openbaar vervoer.

Busplatform Den Haag Centraal Station
De werkzaamheden voor het vernieuwde busplatform Den Haag CS zijn in de tweede helft van 2017 gestart. Inmiddels is het Prins Bernhardviaduct heringericht. Volgens planning wordt het project november 2018 opgeleverd. In 2017 is circa € 4,9 mln. geïnvesteerd. Dit project hangt samen met het programma Stadsentrees in Programma 10 Ontwikkeling buitenruimte.

Verkeersvisie Scheveningen 2025
In 2017 is de Verkeersvisie Scheveningen 2025 vastgesteld door de gemeenteraad (RIS 295689). In 2018 krijgt de uitvoeringsagenda van de verkeersvisie verder gestalte, waarbij ook de link wordt gelegd met de ambitie Slim en schoon naar Scheveningen en de Schaalsprong openbaar vervoer.

Slim en schoon naar Scheveningen

In 2017 hebben de gemeente Den Haag, de NS, de HTM en MRDH bestuurlijk de intentie uitgesproken om duurzaam te gaan samenwerken aan een slimme en schone bereikbaarheid van Scheveningen. Eventuele definitieve besluitvorming hierover zal plaatsvinden in 2018.

Toelichting financieel resultaat Groei aandeel openbaar vervoer € 1,0 mln. V
Verkenningen diverse projecten openbaar vervoer € 0,8 mln. V I
De uitwerking van de verkenning naar Schaalsprong openbaar vervoer is door late vaststelling van de discussienotitie Haagse mobiliteitsagenda later gestart dan gepland. Daarnaast is het project Tophalte Den Haag CS niet doorgegaan en is het project OV Binckhorst vertraagd.

Overige € 0,2 mln. V I

Milieu

Luchtkwaliteit
In 2017 zijn maatregelen uitgevoerd uit het actieplan Luchtkwaliteit 2015-2018, Samenwerken aan schone lucht (RIS 283356). Daarbij ligt de focus op het terugdringen van de gezondheidsrisico’s voor Hagenaars en het schoner worden van het wagenpark.
De maatregelen uit het actieplan kostten in 2017 circa € 5,3 mln. en leverden de volgende resultaten op:

• GGD Haaglanden heeft in 2017 in opdracht van de gemeente onderzocht hoe de blootstelling aan luchtverontreiniging kan verminderen voor mensen met een luchtwegaandoening. Het gaat om mensen die langs een drukke weg wonen en thuis veel klachten ondervinden. Naar aanleiding hiervan bereidt GGD Haaglanden een programma voor met voorlichting en informatievoorziening voor artsen.
• In 2017 zijn 46 gebouwen langs drukke wegen onderzocht waar gevoelige groepen verblijven (zoals scholen en kinderdagverblijven). Er is advies uitgebracht voor verbetering van de inpandige luchtkwaliteit. Een subsidieregeling om deze verbeteringen uit te voeren, start begin 2018.
• Voor het laden van elektrische auto’s is voor tweehonderd laadpalen opdracht gegeven tot plaatsing. Hiervan zijn er 170 geplaatst. Dit is iets minder dan verwacht, omdat nieuwe e-rijders steeds meer van reeds bestaande laadpalen gebruik maken. Omdat de groei van het aantal elektrische auto’s doorzet, heeft dit geen invloed op de uiteindelijke doelstelling. Het totaal aantal laadpalen in de openbare ruimte is nu 820.
• De subsidieregeling voor elektrische taxi’s en bestelauto’s is verlengd. Met de regeling zijn twaalf elektrische taxi’s en twaalf bestelauto’s aangeschaft.
• De subsidie voor elektrische personenauto’s is helemaal gebruikt. Er zijn 53 voertuigen gesubsidieerd.
• Het landelijke convenant dat ten grondslag ligt aan de milieuzones voor vrachtverkeer is verlengd tot en met 31 december 2019.
• In de winter en in de zomer is een campagne uitgevoerd om het minder en schoner stoken van hout te promoten.
• De regeling is verlengd waarbij inwoners een tegoedbon krijgen voor de aanschaf van een fiets of het reizen met het openbaar vervoer in ruil voor de sloop van hun voertuig. Er zijn met deze regeling ongeveer 494 voertuigen gesloopt. De regeling loopt tot oktober 2018.
• De gemeente verstrekte negen subsidies voor initiatieven van Hagenaars die bijdragen aan een betere luchtkwaliteit uit de subsidieregeling initiatievenbudget. Dit is conform de verwachting. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om een gezamenlijke elektrische deelauto voor de buurt.
• 157 keer is gebruik gemaakt van de subsidieregeling voor de stimulering van het gebruik van elektrische scooters, speedpedelec’s of bakfietsen voor zakelijke rijders.

Bodemsanering
In 2017 is het nieuwe uitvoeringprogramma ‘Bodem en ondergrond 2018-2022’ gereed gekomen. Dit wordt begin 2018 aan het college aangeboden.
Eind 2016 resteerden 47 spoedlocaties waarvan er 32 door de gemeente Den Haag moeten worden afgerond of eeuwigdurend beheerd (voormalige gasfabrieken en stortplaatsen). In 2017 zijn drie van de vijf geplande bodemsaneringen afgerond. Het gaat om de bodemsaneringen Steijnlaan, Petroleumhaven en de Stamkartstraat. De overige twee saneringen lopen nog. Van deze twee saneringen is bij de laatste monitoringsronde tegen de verwachting in gebleken dat nog niet voldaan wordt aan de saneringsdoelstelling. De totale kosten voor bodemsanering in 2017 waren circa € 0,9 mln.

Wat betreft de mogelijke gezondheidsrisico’s van diffuus lood in de bodem: een inventarisatie van de uitgevoerde bodemonderzoeken laat zien dat aanvullende onderzoeken nodig zijn om een betrouwbaar beeld te krijgen van de loodproblematiek in Den Haag, met name op locaties met gevoelige functies als kinderspeelplaatsen en moestuinencomplexen. Uit de voorlopige resultaten blijkt dat, op een enkele moestuin na, de bodem gezondheidskundig van voldoende kwaliteit is voor het beoogde gebruik.

Externe veiligheid
De gemeente toetst ruimtelijke plannen en omgevingsvergunningen zo vroeg mogelijk op externe veiligheidsrisico’s. Hierbij wordt advies ingewonnen bij de Omgevingsdienst Haaglanden. Uit metingen in 2017 bleek dat de vervoerders van gevaarlijke stoffen zich goed houden aan de voor de Utrechtsebaan vastgestelde venstertijden. De venstertijden zijn ingesteld om het vervoer van gevaarlijke stoffen te weren tijdens kantoortijden. Daardoor is het veiligheidsrisico op die route onder de norm teruggebracht.

Geluidhinder
In 2017 is het actieplan Omgevingslawaai 2015 - 2018 uitgevoerd (RIS 290689) door het uitvoeren van het meetprogramma naar de effecten van geluidsreducerend asfalt uitgevoerd. Hier is circa € 0,1 mln. aan besteed. Naast het berekenen van de geluidsbelasting worden ook specifieke metingen naar de geluidsreducerende eigenschappen van de sinds 2011 aangelegde wegvakken gedurende meerdere jaren gedaan en wordt de kwaliteit visueel gemonitord. Uit de analyse blijkt dat alle wegvakken voldoen aan de gestelde geluidseisen. De resultaten van de metingen uit 2017 worden meegenomen in de evaluatie van het actieplan Omgevingslawaai.

Op grond van de Europese richtlijn omgevingslawaai heeft het college in 2017 de nieuwe vijfjaarlijkse geluidsbelastingkaarten vastgesteld (RIS 298229 en RIS 298309). Algemene conclusie voor wegverkeer (inclusief trams): er zijn meer geluidsbelaste woningen en gehinderden dan in 2012. Mede door de toepassing van geluidsreducerende maatregelen (zoals geluidsreducerend asfalt) is het aantal woningen en gehinderden in de hogere geluidsklasse wel afgenomen.

Omgevingsdienst Haaglanden
De Omgevingsdienst Haaglanden voert de wettelijke milieutaken (vergunningverlening, toezicht en handhaving) uit voor de gemeente. De deelnemersbijdrage van Den Haag is € 5,7 mln.: € 2,6 mln. voor toetsing en vergunningverlening en € 3,1 mln. voor toezicht en handhaving.

Milieueducatie
Milieueducatie heeft in 2017 diverse activiteiten verzorgd voor Haagse schoolklassen. Denk aan het uitlenen van leskisten en het geven van allerlei typen lessen over o.a. duurzame energie, openbare ruimte, afval, groen, water en archeologie. In 2017 is circa € 1,7 mln. aan milieueducatie besteed. Resultaten:

• Het onderwerp energietransitie op het gebied van elektrisch vervoer is op de agenda gezet.
• De technieksite Techfinder is in beheer genomen.
• Er is een module ontwikkeld om bewustzijn te kweken over het effect van voedselafval in de buitenruimte op de rattenpopulatie. Via deze module zijn meer dan duizend  mensen bereikt.
• Op diverse wijzen is aandacht besteed aan het thema voedsel: tuinieren met leerlingen, als pilot ook met een school voor voortgezet onderwijs en op het eigen schoolplein, op bezoek bij een commercieel bedrijf.
• Het bezoek aan de ontdektuin is wederom gegroeid. Het gaat hierbij om de kinderopvang en groepen van het primair en voortgezet onderwijs.

In 2017 heeft 94% van de Haagse basisscholen één of meerdere lesproducten afgenomen. Bij het voortgezet onderwijs was dit 68% van de Haagse scholen.

School in Bos organiseerde in 2017 voor bijna 3.000 leerlingen van de Haagse basisscholen een programma over stad/platteland, heden en verleden en duurzaamheid.

Reserve parkeren
De beginstand van de reserve op 1 januari was € 12,1 mln.
In 2017 is een dotatie gedaan van € 2,1 mln. voor de bekostiging van de projecten Bezuidenhout Oost Fase 3, Willem de Zwijgerlaan en Rustenburg Oostbroek.

Naar aanleiding van de wijzigingen van het BBV worden met ingang van 2017 investeringsprojecten groter dan € 2,5 mln. geactiveerd. De reserve parkeren is hiervoor voor verschillende projecten onttrokken. Deze middelen zijn omgezet in een investeringskrediet. Het gaat om circa € 7,0 mln. voor de projecten Bezuidenhout Oost fase 2+3, NRR Lijn 15, Vruchtenbuurt/Mient, Rustenburg-Oostbroek en Sterfietsroute Centrum-Bezuidenhout-Leidschendam.
Daarnaast circa € 1,4 mln. vrijgevallen ten gunste van de beschikbare ruimte bij de begrotingsretraite 2017. In 2017 is € 1,4 mln. onttrokken. In hoofdzaak vanwege kosten aan de groengele zones en de halvering van het tarief voor de tweede parkeervergunning. Daarnaast zijn kosten voor de projecten voor de leefbaarheid bewonersgarages (krachtwijken), afwikkeling Rosenburg/Notenbuurt (P2500), Bloemenbuurt Oost, Capadocestraat, Brinckerinckstraat met de reserve verrekend.
De eindstand van de reserve is € 4,5 mln.

Reserve bodemsanering
De reserve bodemsanering is in 2017 opgeheven. Het resterende saldo van € 1,2 mln. is vrijgevallen voor het financieel beleidskader. Met ingang 2017 is de structurele dekking voor beheer en onderhoud voor bodemsaneringen geregeld.

Reserve Stedelijke ontwikkeling
In 2017 zijn de projecten Sterfietsroute Scheveningen Haven en Goudenregenplein (verkeersveiligheid) conform begroting en planning onttrokken aan de Reserve Stedelijke Ontwikkeling.
De lagere uitputting van € 1,6 mln. heeft als reden dat de projecten voor straten, wegen en lanen en fietsprojecten als gevolg van de wijzigingen van het BBV per 2017 als investeringsproject worden verantwoord. Hierdoor was er geen sprake van de onttrekking uit deze reserve. Deze middelen worden na een begrotingswijziging in 2018 toegevoegd aan de activareserve voor investeringen.

Naar aanleiding van de wijzigingen van het BBV worden met ingang van 2017 investeringsprojecten groter dan € 2,5 mln. geactiveerd. De reserve parkeren is hiervoor voor verschillende projecten onttrokken. Deze middelen zijn omgezet in een investeringskrediet. Het gaat om circa € 4,2 mln. voor de projecten Sterfietsroutes, Straten wegen lanen en P&R Forepark.

Het afgelopen jaar is voor ongeveer € 123 mln. geïnvesteerd, de behaalde resultaten zijn toegelicht. De omvang van de investering is ca. € 40 mln. minder dan begroot. De lagere bestedingen hebben vooral betrekking op de volgende projecten:

• Fietsenkelder Den Haag Nieuw Centraal (€ 15 mln.)  Door onvoorziene omstandigheden (o.a. groutankers en onbekend diepriool) en een gewijzigde uitvoeringsmethodiek is de uitvoering vertraagd op gang gekomen. Hierdoor is ca. € 15 mln. minder geïnvesteerd in 2017 dan begroot. Naar verwachting zal de fietsenstalling eind 2018 (een paar maanden later dan verwacht) gereed zijn.
• Voor het Netwerkrandstadrail is ca. € 13 mln. minder geïnvesteerd dan begroot. Het programma loopt al enige jaren en in deze tijd heeft de ontwikkeling van de techniek en het beleid niet stil gestaan. Om alle aangepaste haltes aan de laatste inzichten aan te passen worden deze nog 1 keer opgenomen en her en der aangepast, dit is het zo genaamde veegbestek. Dit veegbestek zal in 2018 uitgevoerd worden. Voor een drietal projecten (halte Rijswijkseplein, halte Leggelostraat en tailtrack Rijnstraat) zijn tijdens de uitwerking van het ontwerp nieuwe inzichten ontstaan vanuit veiligheid, beperkingen omgeving en überhaupt nut en noodzaak. Voor deze projecten zal in 2018 een besluit worden genomen hoe hiermee verder zal worden gegaan.
• Busplatform Den Haag Nieuw Centraal (€ 4 mln.) Door vertragingen in het vaststellen van de ontwerpen voor de inrichting van de wachtruimte en het Anna Van Buerenstraat is de uitvoering van het project busplatform CS later gestart. Volgens planning wordt het project in november 2018 opgeleverd.
• Investeringsprogramma Fiets (€ 5 mln.) Door een langere voorbereidingstijd en participatietrajecten zijn de ontwerpen van de sterfietsroutes Binnenstad-Schilderswijk-Wateringseveld en Binnenstad-Spoorwijk-Rijswijk-Delft later vastgesteld, waardoor de uitvoering vertraagd is gestart. Dit heeft als consequenties dat de uitvoering van de projecten doorloopt in 2019.