(CVDH: Centrale Vastgoed organisatie Den Haag)

Werkgelegenheidsprojecten (gerealiseerde lasten € 55,6 mln.)
De werkgelegenheidsprojecten laten een positief resultaat zien van € 9,8 mln. De lasten zijn lager dan begroot doordat projecten, vooral STiP, later op gang zijn gekomen. Tegelijkertijd zijn de baten hoger dan begroot omdat de ESF-baten een ander ritme volgen dan geraamd en eerder gerealiseerd zijn dan begroot. Het betreft hier een verschuiving in tijd aangezien projecten in de komende jaren alsnog gerealiseerd worden.

SSociale werkvoorziening (gerealiseerde lasten € 57,64mln.)
Bij de sociale werkvoorziening is een voordeel ontstaan doordat een groot deel van de lasten die begroot waren in dit programma gerealiseerd moesten worden in het overzicht Overhead. Dit heeft tot een kostenverschuiving van € 22,2 mln. geleid. Daardoor ontstaat een positief resultaat van € 18,9 mln. Zonder de genoemde ombuiging zou het resultaat uitkomen op € 3,3 mln. nadelig.

Bijstandsverlening en inkomensvoorzieningen (gerealiseerde lasten € 421,4 mln.)
Eind 2017 verstrekte de gemeente in totaal 26.488 bijstandsuitkeringen, inclusief de uitkeringen aan gevestigde zelfstandigen. In 2017 is er een tekort op de financiering van uitkeringslasten. In de voorjaarsnota is uitgegaan van een tekort van € 53 mln. Op grond van de resultaten van de eerste helft van 2017 is dit met € 8 mln. verhoogd naar € 61 mln. Conform de voorjaarsnota 2017 is € 35,2 mln. gerepareerd op de bijstandsverlening 2017 en aanvullend van dekking voorzien, waarmee een verwacht tekort ultimo 2017 van € 25,8 mln. resteerde. Door een hoger definitief budget voor de bekostiging van uitkeringen en een daling van het aantal uitkeringen in het laatste half jaar is het gerealiseerde tekort uitgekomen op € 56,8 mln. Conform de voorjaarsnota 2017 is € 35,2 mln. gerepareerd op de bijstandsverlening 2017 waarmee het tekort ultimo 2017 € 25,8 mln. is. Bij een excessief tekort komt de gemeente in aanmerking voor een extra rijksbijdrage. Dit wordt de vangnetregeling genoemd. In 2017 heeft de gemeente Den Haag met succes een beroep gedaan op deze vangnetregeling voor het tekort van 2016. Den Haag heeft het volledige bedrag van de aanvraag van €14,2 mln. ontvangen. De verwachte bijdrage vanuit de vangnetregeling 2017 bedraagt ongeveer € 13 mln. voor de uitvoering van 2017. Deze bijdrage voor 2017 komt pas beschikbaar in 2018 en wordt in dat jaar in het resultaat betrokken.

Gemeentelijke armoede- en schuldenbeleid (gerealiseerde lasten € 74,1 mln.)
Het bereik van het armoedebeleid is onverminderd groot en het beroep in euro’s op de verschillende regelingen is de afgelopen jaren telkens toegenomen. Daardoor is in 2017 sprake van een negatief resultaat ten opzichte van de begroting van € 1,7 mln.

B1 Werk
Dit onderdeel omvat alle instrumenten en middelen om Hagenaars met een bijstandsuitkering en niet-uitkeringsgerechtigden toe te leiden naar een vorm van (betaald) werk, vrijwilligerswerk, inburgering, een leerwerktraject of school. Hiervoor waren in 2017 het aanvalsplan Den Haag maakt werk! en de extra impuls werkgelegenheid leidend. De resultaten staan hieronder per onderdeel. Daarna kijken we naar de resultaten voor de groep Hagenaars voor wie werken nog een stap te ver was en die is begeleid naar vrijwilligerswerk of inburgering. Maar eerst gaan we kort in op twee meer algemene aspecten die grote invloed hebben op dit programmaonderdeel: de arbeidsmarkt en regionale samenwerking.

Arbeidsmarkt
Na enkele moeilijke jaren klom de Haagse arbeidsmarkt in 2017 weer uit het dal. De banengroei – ingezet in 2015 – zette door. De werkloosheid nam af. Voor 2018 zijn de voorspellingen gunstig: de economie in de regio groeit harder dan het landelijk gemiddelde. Er blijft wel sprake van een ‘mismatch’ doordat de banengroei sterker is in de segmenten van de arbeidsmarkt waar vooral hoger opgeleiden worden gevraagd, terwijl de werkzoekenden vooral lager opgeleid zijn.

Samenwerking in de regio
Tussen werkgevers, werknemers, gemeenten en UWV is in 2017 de samenwerking in de regio versterkt. Er zijn sectortrekkers benoemd voor de sectoren bouw & techniek en logistiek, groothandel & transport. Op regionaal niveau zijn de krachten tussen die sectoren (werkgevers en werknemers) en de operaties (gemeenten en UWV) gebundeld om tot meer succes te komen. Daarbij wordt gezamenlijk gestuurd op meer uitstroom en het gezamenlijk opleiden van werkzoekenden. Regionaal vindt uitwisseling plaats tussen vacatures en kandidaten. Ook worden groepsbijeenkomsten georganiseerd waar ondernemers en werkzoekenden elkaar ontmoeten op de werkvloer bij werkgevers. Tevens vinden bijeenkomsten plaats met werkgevers over de frictie en krapte op de arbeidsmarkt en wordt er gezamenlijk gewerkt aan oplossingen. De samenwerking in de regio staat een integrale werkgeversbenadering voor, waar we kennis, kunde en middelen ontwikkelen en delen en waar we vraag en aanbod effectief bijeen brengen. Deze aanpak wordt verder verbreed in 2018.

B1.1 Aanvalsplan ‘Den Haag maakt Werk’ En ‘Extra impuls werkgelegenheid’
In het aanvalsplan ‘Den Haag maakt werk!’ is als ambitie gesteld dat in 2017 4.250 mensen een baan vinden of weer een opleiding gaan volgen. Met de extra impuls werkgelegenheid is deze ambitie met 1.000 verhoogd naar 5.250 door in te zetten op 1.000 STiP-banen.

Afgelopen jaar begeleidde de gemeente 6.134 mensen naar school of werk, of werd hun uitkering beëindigd na inzet van een re-integratietraject. De gemeente heeft naast de reguliere trajecten binnen de doelgroep met grote afstand tot werk in 2017 extra geïnvesteerd in jongeren, mensen met een arbeidsbeperking, statushouders en social return. Deze gerichte aanpak voor specifieke groepen in samenwerking met partners (werkgevers, uitzendorganisaties, onderwijs) heeft goed uitgepakt. Voor de statushouders zijn de resultaten terug te lezen in programma 14.

• Via de Servicepunten Arbeid hielp de gemeente 1.672 jongeren aan werk of een opleiding of ander traject. Drie wijkgerichte Servicepunten Arbeid benaderen jongeren actief en vanuit een integrale benadering.
• In 2017 zijn 940 STiP-plaatsingen gerealiseerd. Het invullen van de resterende plaatsen en het effectueren van alle arbeidsovereenkomsten speelt in de eerste maanden van 2018.
• Beschut werk is bestemd voor mensen met een lichamelijke, verstandelijke en/of psychische beperking die zoveel ondersteuning nodig hebben dat reguliere werkgevers hen niet zonder meer in dienst nemen. Sinds 1 januari 2017 kunnen personen die voor beschut werk in aanmerking denken te komen ook zelf – zonder tussenkomst van het college – een advies beschut werk bij het UWV aanvragen. De collegedoelstelling van 150 beschut werk-medewerkers per 1 januari 2018 is met 134 plaatsingen en zeven kandidaten nagenoeg gerealiseerd. Alle beschut werk-medewerkers hebben een ambtelijke aanstelling en werken bij de Haeghe Groep. Sinds 1 januari 2017 moet elke gemeente beschut werk aanbieden. Het Rijk bepaalt jaarlijks het aantal per gemeente (daarbij is uitgegaan van een gemiddeld dienstverband van 31 uur per week). Voor Den Haag is het aantal 84 eind 2017 (en 148 eind 2018). Met 134 plaatsingen wordt dus ruimschoots aan deze taakstelling voldaan.
• Social return is erop gericht om via de gemeentelijke inkoop kansen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te vergroten. De gemeente maakt afspraken met werkgevers over de inzet van werkzoekenden. In 2017 was de doelstelling om 250 plaatsingen op werk te realiseren. Deze doelstelling is ruimschoots behaald. In dit jaar zijn circa negenhonderd social return plaatsingen op werk gerealiseerd. Sinds de start van het programma ‘Den Haag maakt werk!’ in 2015 zijn 3.244 plaatsingen op werk gerealiseerd. Dat is nu al 324% van de totaaldoelstelling social return van het coalitieakkoord. De totaaldoelstelling social return voor het jaar 2015 tot en met 2017 is 1.775 plaatsingen (dit is inclusief opleidings- en leerwerkplekken). Met de totaal 4.000 plaatsingen eind december 2017 is dit ruim gehaald. De raad is geïnformeerd over de inzet en het gebruik van het instrument social return (RIS 294616).

De stichting Werkbij is destijds opgericht om bijstandsgerechtigden via een detachering aan werk te helpen. De organisatie treedt op als werkgever van een steeds kleiner wordende groep werknemers, in de leeftijdscategorie van 55-62 jaar. De werknemers worden gedetacheerd bij bedrijven en instellingen, voornamelijk in de publieke sector. In 2010 is door de gemeenteraad het besluit genomen tot afbouw van de stichting. Dat heeft geleid tot een sociaal akkoord in juli 2012 waarbij een groot aantal werknemers is uitgestroomd. De organisatie bevindt zicht nu nog steeds in een afbouwfase en heeft in 2017 ongeveer 20 mensen op de payroll staan (in 2016 waren dit er 50).

B1.2 Participatie en inburgering (gerealiseerde lasten € 4,2 mln.)
De gemeente legde ook in 2017 het accent op het begeleiden van Hagenaars naar een betaalde baan. Aan hen voor wie betaald werk (nog) geen optie is, vraagt het college om een inspanning te leveren door vrijwilligerswerk of mantelzorg. De gemeente doet hierbij een beroep op PEP Den Haag en de Haagse welzijnsorganisaties. Zij kunnen dit deel van de doelgroep helpen bij het vinden van een zinvolle activiteit. Daarmee leveren mensen een nuttige bijdrage aan onze samenleving, en ook voorkomt het dat mensen in sociaal isolement raken. In 2017 waren er 4.139 mensen uit de doelgroep voor wie betaald werk geen optie is. Ze zijn vrijwilligerswerk gaan doen via PEP Den Haag en de Haagse welzijnsorganisaties.

In 2017 is gestart met de pilot inburgering om te werken aan de integratie en daarmee ook participatie van nieuwe Hagenaars onder de noemer ‘Den Haag zijn we met z’n allen!’ (RIS 279280). De gemeente heeft geïnvesteerd in de start van de pilot: in de inrichting van een projectteam, de werving van inburgeringsconsulenten, contacten met (samenwerkings)partners in de stad en de organisatie. Begin februari 2018 gaan de deuren van het inburgerhuis (’t Haagse huis) open en wordt met de eerste honderd kandidaten gestart.

Toelichting financieel resultaat werkgelegenheidsprojecten en participatie € 10,9 mln. V
Verschil op lasten (begrote lasten € 70,5 mln.)
De lasten zijn € 14,9 mln. lager dan begroot. Hieronder worden de onderdelen verklaard die voor meer dan € 0,3 mln. verschil zorgen:

Project STiP (begrote lasten € 9,7 mln.) € 5,2 mln. V/I
De plaatsingen zijn later gerealiseerd. Dit komt omdat het proces van het vinden van vacatures, de selectie van kandidaten en de matching van kandidaten meer tijd vergde dan verwacht. Door deze vertraging is een voordeel in de lasten ontstaan van € 5,2 mln. Dit voordeel is feitelijk geen voordeel, maar een verschuiving van lasten in de tijd omdat de afspraken in het kader van STiP wel volledig gerealiseerd worden.

Project gesubsidieerde arbeid - vegers ( begrote lasten € 5,7 mln.) € 2,8 mln. V/I
Bij de uitvoering van de afspraken over de inzet van vegers is een voordeel ontstaan van € 2,8 mln. dat veroorzaakt wordt door de toepassing van (gewijzigde) regelgeving. De wijziging betekent dat de loonkosten binnen programma 10 (Ontwikkeling buitenruimte) moeten worden geboekt, terwijl deze binnen dit programma (Werk, inkomen en armoedebeleid) zijn begroot. Zo ontstaat een voordeel van
€ 2,8 mln. binnen Programma 7 en een nadeel voor hetzelfde bedrag binnen Programma 10. Het voordeel dat hierdoor ontstaat, wordt via de resultaatbestemming met programma 10 verrekend. In 2018 wordt dit bedrag voor de duur van het project in lijn met de BBV-voorschriften overgeheveld naar programma 10.

Werkgelegenheidsprojecten (begrote lasten € 24,2 mln.) € 5,0 mln. V/I
Eén van de beleidsdoelen binnen het onderdeel re-integratie is het verbeteren van de effectiviteit en de efficiency van de ingezette instrumenten. In de loop van 2017 is een aantal projecten gestopt of niet gestart omdat ze minder bijdroegen aan het realiseren van de doelstellingen. Tussen het stoppen van de oude projecten en de start van beter passende projecten, meer gericht op duurzame uitstroom, is een fors bedrag aan lastenvoordelen ontstaan met als gevolg: incidentele onderuitputting. Verder is een voordeel ontstaan omdat trajecten goedkoper zijn ingekocht dan waar rekening mee was gehouden tegen lagere kosten zijn uitgevoerd. Totaal is het incidentele voordeel € 5,0 mln.

Apparaatslasten (begrote lasten € 25,8 mln.) € 1,0 mln. V/I
Door de latere start van projecten en de versnelde afbouw van minder succesvolle instrumenten zijn de apparaatslasten lager dan begroot.

Verschil op baten (begrote baten € 19,2 mln.)
De baten zijn € 4,0 mln. lager dan begroot. De elementen die voor meer dan € 0,3 mln. voor een verschil zorgen, worden hieronder verklaard:

ESF-subsidie (begrote baten € 4,0 mln.) € 4,6 mln. V/I
Het ritme waarin de ESF-middelen beschikbaar komen, wijkt af van de raming. Over de periode 2015-2018 wordt meer subsidie beschikbaar gesteld, over de periode 2019-2020 minder. Per saldo blijven de ESF-middelen over de hele periode gelijk. Door deze ontwikkeling ontstaat in 2017 een voordeel van
€ 4,6 mln. De inkomsten voor de ESF-periode 2017-2020 worden onder meer ingezet voor de financiering van STiP.

Voorziening reorganisatie vrijval (begrote lasten € 0,0) € 0,6 mln.V/I Voorziening reorganisatie vrijval € 2 mln.: het instellen van een reorganisatievoorziening vindt alleen nog plaats wanneer sprake is van een reorganisatiebesluit conform het Sociaal Beleidskader (SBK) van de gemeente en de omvang tenminste € 2,5 mln. bedraagt.
Hiervan is € 0,6 mln. ten gunste van programma Werk, inkomen en armoede en € 1,4 mln. ten gunste van het overzicht Overhead gekomen.

Aanwending reserves (begrote baten € 15,2 mln.) € 10,0 mln. N/I
Voor 2017 waren onttrekkingen tot een totaal bedrag van € 15,2 mln. begroot uit de bestemmingsreserves werkgelegenheid en jeugdwerkloosheid. Als gevolg van enerzijds hogere ESF-baten en anderzijds fors lagere lasten hoeft er maar € 5,2 mln. onttrokken te worden aan de reserves om aan de financiële verplichtingen te kunnen voldoen. Financieel-technisch is dat een nadeel aan de batenkant omdat er in de begroting minder inkomsten ontstaan. De reserves worden in de periode 2018 tot en met 2021 ingezet voor uitstroomtrajecten (vooral STIP).

B1.3 Sociale werkvoorziening (Wsw bijdrage en uitvoeringsorganisatie)

Sinds de invoering van de Participatiewet is bijna 20% van het bestand van de sociale werkvoorziening (sw) uitgestroomd. Deze uitstroom is gedeeltelijk opgevangen met nieuwe beschutte werkplekken, waarbij meer begeleiding en aanpassing van de werkplek van een medewerker nodig is dan van een reguliere werkgever kan worden verwacht. Tegelijkertijd bezuinigt het Rijk op de subsidie per sw-medewerker. Daartegenover staat een verdere verbetering van de opbrengst per medewerker, vanwege contracten die de Haeghe Groep afsluit met derden. Ondanks deze inspanningen is het in 2017 niet mogelijk gebleken om de dalende inkomsten volledig op te vangen binnen de begroting van de Haeghe Groep. Dit leidde tot een negatief resultaat van € 3,3 mln.

Vanwege veranderde regelgeving worden de apparaatslasten volledig aan programma 20 Overhead toegerekend. Dit zorgt voor een voordeel op dit programma 7 Werk, inkomen en armoedebeleid, maar dient bij de resultaatbestemming ter dekking van het nadeel op programma 20 van € 22,2 mln.

Toelichting financieel resultaat sociale werkvoorziening € 18,9 mln. V
Dekking lasten op programma 20 Overhead € 22,2 mln. V/I
Per 2017 is het programma 20 Overhead ingevoerd. Ten tijde van het opstellen van de begroting was de verdeling niet bekend, waardoor op het programma Werk, inkomen en armoedebeleid een voordeel ontstaat. Op programma 20 ontstaat echter een nadeel met dezelfde omvang. Het voordeel dat hierdoor ontstaat, wordt via de resultaatbestemming met programma 20 verrekend. Bij de actualisatie van de begroting 2018 zal de verdeling meerjarig correct verwerkt worden en verdwijnt het voordeel.

Dekkingsresultaat apparaatslasten uitvoeringsorganisatie € 3,3 mln. N/S
De uitvoeringsorganisatie is ingericht op het accommoderen van een Wsw-populatie van 2.500 fte. Doordat de werkelijke omvang van de doelgroep 2.000 fte is, ontstaat een tekort op de dekking van de lasten van € 3,3 mln.

B2 Inkomen
Het onderdeel Inkomen omvat de middelen om Hagenaars die vallen onder de Participatiewet, te voorzien van een bijstandsuitkering en toe te zien op de rechtmatigheid. In deze paragraaf kijken we daarom naar het totale aantal bijstandsgerechtigden en de bijbehorende financiële middelen (B2.1). Vervolgens komt de fraudeaanpak aan bod (B2.2).

B2.1 Aantal bijstandsgerechtigden en bijstandsmiddelen
Het aantal bijstandsuitkeringen in Den Haag is in 2017 afgenomen tot 26.488. Het gaat om 10,3% van de huishoudens in de stad. In de oorspronkelijke begroting werd nog rekening gehouden met een groei van 6 tot 7%, terwijl deze verwachting in het halfjaarbericht is afgenomen tot bijna nihil als gevolg van de positieve economische ontwikkelingen. In het tweede halfjaar heeft een historisch hoge afname van 932 uitkeringen plaatsgevonden. Dit leidt tot een daling voor 2017 van 2,3%.

In 2017 zijn 9.625 bijstandsaanvragen afgehandeld, 5.798 aanvragen zijn toegekend en 3.827 aanvragen zijn afgewezen. Het afwijzingspercentage bedroeg 40%. Ten opzichte van 2016 is het aantal aanvragen met 19% gedaald.

In 2015 heeft de rijksoverheid een nieuw verdeelmodel ingevoerd voor de verdeling van de landelijke bijstandsmiddelen over de gemeenten (RIS 289740). Sindsdien heeft de gemeente Den Haag een tekort op de bijstandsmiddelen. De gemeenteraad wordt jaarlijks geïnformeerd over de actuele stand van zaken over dit tekort en over de inzet van het college (RIS 295804, RIS 289740).

Het tekort op de bijstand is mede het gevolg van een rijksbijdrage die achterblijft bij de lasten. De baten blijven achter door onvolkomenheden van het nieuwe verdeelmodel, lokale arbeidsmarktfactoren en het feit dat de rijksoverheid te weinig middelen in het macrobudget beschikbaar heeft gesteld. Tijdens het VNG-congres in juni 2017 is een motie aangenomen voor een adequate financiering van wettelijke taken als onderdeel van een te sluiten bestuursakkoord met een nieuw kabinet. Deze afspraken hebben vooral betrekking op het BUIG-budget.

De vangnetuitkering (artikel 69 van de Participatiewet) biedt gemeenten financiële compensatie voor grote tekorten op het budget voor de bijstandsuitkeringen. In 2017 heeft de gemeente Den Haag met succes een beroep gedaan op deze vangnetregeling voor het tekort van 2016. Den Haag heeft het volledige bedrag van de aanvraag van €14,2 mln. ontvangen. Ook voor het tekort van 2017 doet de gemeente een beroep op de vangnetregeling.

Het college is samen met andere gemeenten juridische procedures gestart tegen de manier waarop de rijksoverheid de middelen die beschikbaar zijn voor de bijstand bepaalt en verdeelt en de negatieve gevolgen die de onvolkomenheden in de systematiek heeft voor de gemeentelijke begroting. Het is nog onbekend wanneer in de bestuursrechtelijke procedure de Centrale Raad van Beroep een uitspraak doet.

De gemeente Den Haag werkt samen binnen Wigo4it om ten behoeve van de sociale diensten van de G4 als één partij op te treden om hergebruik, ontwikkeling en gezamenlijk beheer van ICT-systemen mogelijk te maken. Iedere gemeente heeft één vierde van het startkapitaal ingelegd. De gemeente Den Haag heeft dus een belang van 25% in Wigo4it. Het feitelijk aandelenbelang is € 0,025 mln. Deze samenwerking moet leiden tot een verbetering van de effectiviteit en doelmatigheid op het gebied van ICT. Verder heeft Wigo4it een belangrijke coördinerende en faciliterende rol bij intergemeentelijke communicatie- en overlegvormen

B2.2 Fraudeaanpak
Het college heeft bij de verstrekking van bijstandsuitkeringen ook in 2017 ingezet op handhaving van regelgeving en het aanpakken van fraude. De uitvoering van het gemeentelijke fraudebeleid is dan ook voortgezet. De gemeenteraad wordt jaarlijks geïnformeerd over de fraudeaanpak, de behaalde resultaten en de plannen voor de toekomst (RIS 297677). In het tweede kwartaal van 2018 wordt de raad weer geïnformeerd over de resultaten van de fraudeaanpak over 2017 en de vooruitzichten voor 2018 en 2019.

Toelichting financieel resultaat bijstandsverlening en inkomensvoorziening
Dit resultaat bestaat uit twee afzonderlijke onderdelen:
- Bijstandsverlening € 20,8 mln. N/S
- Vangnetuitkering € 3,2 mln. N/I
€ 24,0 mln. N
Bijstandsverlening

Verschil op lasten (begrote lasten € 399,1 mln.) € 23,0mln. N/S

Lasten bijstandsuitkeringen (begrote lasten € 367,8 mln.) € 25,7 mln. N/S
De lasten voor de bijstandsuitkeringen zijn € 25,7 mln. hoger dan begroot. In het halfjaarbericht was al rekening gehouden met dit tekort, dat onderdeel is van het resultaat bijstandsverlening.
Aanvankelijk bedroeg het verwachte tekort op de bijstandsverlening totaal € 53 mln. Door de hoge instroom in de eerste helft van 2017 is dit tekort bij het halfjaarbericht met € 8 mln. bijgesteld naar € 61 mln. Conform de voorjaarsnota 2017 is € 35,2 mln. gerepareerd op de bijstandsverlening 2017 waarmee een verwacht tekort ultimo 2017 van € 25,8 mln. resteerde.
Door een hoger definitief budget voor de bekostiging van uitkeringen en een daling van het aantal uitkeringen in het laatste half jaar is het gerealiseerde tekort uitgekomen op € 56,0 mln.. Rekening houdend met de reparatie uit de Voorjaarsnota van € 35,2 mln., resteert er ultimo 2017 een tekort van € 20,8 mln. Uiteindelijk is het aantal bijstandsuitkeringen in Den Haag in 2017 met 2,3% afgenomen. Het nadeel dat nu wordt gepresenteerd, wordt conform afspraak verrekend met de algemene reserve. Dit is dus lager dan eerder berekend.

Lasten apparaat (begrote lasten € 31,3 mln.) € 2,7 mln. V/I
Het bestand bijstandsgerechtigden is niet met 7% gestegen maar met 2,3% gedaald. Het totaal van instroom en uitstroom is door de gunstige ontwikkeling van de economie veel lager geworden. Dat betekent dat de apparaatslasten ten opzichte van de begroting een voordeel laten zien van € 2,7 mln. Dit voordeel is incidenteel omdat het voordeel in latere jaren niet meer van toepassing is, is omdat er incidenteel geld wegvalt.

Verschil op baten (begrote baten € 363,3 mln.) € 2,2 mln. V/I

Baten bijstandsverlening
Rijksbijdrage (begrote baten € 331,0 mln.) € 3,1 mln. V/I
Eind september heeft het Rijk het macrobudget hoger vastgesteld waardoor het budget voor Den Haag met € 3,3 mln. is verhoogd naar € 333,6 mln. in 2017. De verhoging van het macrobudget is het gevolg van de landelijke ontwikkeling in 2016. De bijdrage voor de bekostiging van uitkeringen aan zelfstandigen kwam in 2017 € 0,2 lager uit dan begroot.

Overige baten (begrote baten € 14,9 mln.) € 0,9 mln. N/S
Met de terugloop van het aantal uitkeringen lopen ook de baten op het vlak van terugvordering en fraude terug. Dat leidt tot een nadelig verschil van € 1,5 mln. Daarnaast is bij het bepalen bij de hoogte van de voorziening voor dubieuze debiteuren een vrijval ontstaan van € 0,6 mln. voordelig.

Vangnetuitkering

Vangnetuitkering 2016 (begrote baten € 17,4 mln.) € 3,2 mln. N/I
Den Haag heeft naar aanleiding van het tekort in 2016 een beroep op de vangnetregeling gedaan. Deze regeling biedt een gedeeltelijke compensatie voor gemeenten met excessieve tekorten. Conform de verwachting in het halfjaarbericht is deze uitkering in november 2017 op € 14,2 mln. vastgesteld; eerder werd echter uitgegaan van een compensatie van € 17,4 mln. Als gevolg van het tekort in 2017 doet Den Haag weer een beroep op deze regeling.

B3 Armoedebeleid (inclusief financiële hulpverlening)

Het Haagse armoedebeleid biedt voorzieningen om Hagenaars met een minimuminkomen actief mee te laten doen in de samenleving. Het activeert mensen waar het kan en beschermt ze als het moet. De gemeente biedt Haagse minima (circa 57.000 huishoudens) een sociaal en solide vangnet. Het college wil een zo groot mogelijke toegankelijkheid, bekendheid en bereik van het minimabeleid. Het minimabeleid van het college heeft een plek in de sociale wijkzorgteams, het jeugd- en sportbeleid en in de voorlichting en communicatie. Zo bieden we gericht ondersteuning aan burgers die dat nodig hebben.

De toenemende behoefte aan voorzieningen op dit gebied en de groei in wettelijk te verstrekken bijdragen verklaren de groei van de lasten van de afgelopen jaren. In 2018 zullen deze twee trends in evenwicht gebracht moeten worden binnen de op dat moment beschikbare middelen.

In deze paragraaf kijken we naar de resultaten op de volgende onderdelen van het armoedebeleid:

• Innovaties, waarbij het in 2017 vastgestelde Deltaplan Armoedebestrijding en schuldhulpverlening (RIS 297685) leidend is. (B3.1)
• Toegankelijkheid, bekendheid en het gebruik van de middelen (B3.2)
• Bijzondere doelgroepen: kinderen, chronisch zieken en ouderen (B3.3)

• Individuele bijzondere bijstand (B3.4)
• Overige regelingen (B3.5)
• Financiële Hulpverlening (B3.6)

Samenwerken tegen armoede
Het bestrijden van armoede en het voorkomen en oplossen van schulden is niet alleen een taak voor de overheid. Veel maatschappelijke organisaties, maar ook mensen en bedrijven in de stad, nemen verantwoordelijkheid en bieden ondersteuning aan de circa 57.000 Haagse huishoudens die moeten rondkomen van het minimum. Een belangrijke partner is de Stichting Samenwerking Sociale Fondsen (SSSF), beheerder van tien fondsen. Daaronder is het suppletiefonds, opgezet als laatste redmiddel om bijvoorbeeld huisuitzettingen en de afsluiting van energie en water te voorkomen. Andere partners zijn onder meer de Stichting Leergeld, Delen achter de Duinen en de Voedselbank.
In 2017 is de Raad van Kinderen geïnstalleerd. Deze raad wordt uitgevoerd door Stichting Leergeld en is een opvolger van de Leergeldkids. De Raad van Kinderen adviseert de gemeente over onderwerpen die hen aangaan, te beginnen bij het armoedebeleid.

3.1 Innovaties
Het deltaplan Armoedebestrijding en schuldhulpverlening (RIS 297685) is vastgesteld in augustus 2017. De gemeente wil iedere Haagse burger perspectief bieden op een schuldenvrije of schuldenzorgenvrije toekomst. Het deltaplan beschrijft hoe de gemeente de komende jaren verder bouwt aan een stad zonder armoede en schulden. Ook in 2017 werkte de gemeente Den Haag via het Schuldenlab070 samen met publieke en private partijen met als doel: innoveren op het gebied van de schuldhulpverlening. In 2017 is het Jongeren Perspectief Fonds voortgezet en hielpen we nog eens honderd jongeren. In mei 2017 won de pilot Sociaal hospitaal de Make the Move-award 2017.^[1] Deze aanpak geeft kwetsbare gezinnen eerst bestaanszekerheid door het oplossen van het meest dominante probleem (te laag inkomen, hoge schulden). Daardoor krijgen deze gezinnen de regie over hun leven terug. Tijdens de pilot wordt gemeten of de levenskwaliteit, de gezondheid en de zorgconsumptie van deze gezinnen verbetert.
De eerste maatwerkplannen zijn inmiddels opgesteld. Ook startte de pilot Klantreis. Hierbij staat de klant en zijn verhaal en perspectief centraal. Dat betekent meer maatwerk in plaats van uitgaan van het standaard dienstverleningsaanbod. Belangrijk onderdeel is dat de klant één aanspreekpunt heeft en niet keer op keer zijn verhaal hoeft uit te leggen.

B3.2 Toegankelijkheid, gebruik en bekendheid van het armoedebeleid
De gemeente wil dat de Haagse voorzieningen tegen armoede zoveel mogelijk mensen bereiken. Het belangrijkste, algemene instrument op dit gebied is de Ooievaarspas (2017: € 8,9 mln.). In 2017 waren er 97.500 Haagse rechthebbenden van de Ooievaarspas, in de begroting was uitgegaan van 90.000. Aan de Ooievaarspas zijn voorzieningen gekoppeld als sport, kunst en cultuur, pedicure en openbaar vervoer voor ouderen. Tevens zien we een toenemende vraag naar voorzieningen die via Stichting Leergeld worden verstrekt. Door een intensiever gebruik en een toenemend aantal aanbieders zijn de kosten voor de Ooievaarspas in 2017 gestegen.In 2017 zijn we begonnen met het project voor een nieuw passysteem dat in 2018 wordt geïmplementeerd.

B3.3 Bijzondere doelgroepen: kinderen, chronisch zieken en ouderen
Kinderen moeten in Den Haag volop mee kunnen doen. De gemeente wil niet dat zij de dupe worden van de financiële problemen van hun ouders. In samenwerking met de Stichting Leergeld Den Haag (subsidie van € 8,1 mln.) zet de gemeente in op een stevig pakket dat de kosten van school, sport en cultuur dekt voor kinderen van Haagse minima. Dit pakket kan worden aangevraagd met de Ooievaarspas.

De gemeente krijgt vanaf 2017 structureel extra middelen van het rijk voor de bestrijding van kinderarmoede. Den Haag was in 2017 één van de eerste steden die deze middelen heeft besteed om het kindpakket uit te breiden met onder andere een kledingpas voor kinderen en openbaar vervoerstegoed voor kinderen.

Chronisch zieken en ouderen
Ook in 2017 heeft de gemeente een goede collectieve zorgverzekering aangeboden voor minima. Hier was in 2017 een bedrag van € 10,5 mln. mee gemoeid. Naast een uitgebreid verzekerd pakket is ook het eigen risico meeverzekerd. Hierdoor komen burgers met een laag inkomen niet voor onverwachte zorguitgaven te staan. Ook Hagenaars met een inkomen van 130 tot 150% van het sociaal minimum konden vanaf 2017 deelnemen aan de verzekering van de gemeente. 58.636 minima hebben in 2017 gebruik gemaakt van de collectieve zorgverzekering.

Chronisch zieken met een zorgindicatie en een inkomen tot 150% van het sociaal minimum krijgen jaarlijks € 125 vergoeding voor medische meerkosten. Deze tegemoetkoming is in 2017 16.600 keer verstrekt, in de begroting was uitgegaan van 17.600.
Ouderen met een laag inkomen krijgen bijzondere aandacht van de gemeente Den Haag. Zij zijn immers niet meer in staat om hun inkomenspositie te verbeteren en door het uitblijven van indexatie van pensioenen gaat hun koopkracht achteruit. Het is van belang dat zij actief blijven deelnemen in de maatschappij. In 2017 zijn er 12.320 maaltijden verstrekt via de maaltijdregeling en is er 14.698 keer gebruik gemaakt van de pedicureregeling.

B3.4 Individuele bijzondere bijstand (gerealiseerde lasten € 8,5 mln.)
Haagse burgers die worden geconfronteerd met onvoorziene, bijzondere kosten kunnen een beroep doen op individuele bijzondere bijstand. Met deze vorm van bijstand, verstrekt naar draagkracht, levert de gemeente maatwerk.

Het aantal burgers dat een tegemoetkoming ontvangt voor beschermingsbewind (omdat ze niet in staat zijn hun eigen financiën te regelen) is in 2017 gestabiliseerd. Binnen Den Haag zijn we in staat gebleken om de totale lasten ten opzichte van 2016 te verlagen door het invoeren van een nieuwe werkwijze. Het gerealiseerde effect van deze nieuwe werkwijze is echter lager dan begroot voor 2017.

B3.5 Overige regelingen
De gemeente verzorgt de noodopvang voor gezinnen. Dat gebeurt door de stichting Noodopvang Haaglanden. 540 gezinnen hebben in 2017 een aanvraag gedaan voor deze opvang. De stichting heeft 126 gezinnen geplaatst, dit was ongeveer evenveel als verwacht. In de andere situaties bleek dat uitzetting alsnog kon worden voorkomen of bleek een andere oplossing haalbaar. Bijvoorbeeld door het aanvragen van een urgentieverklaring of een interventie van een sociaal casemanager.
Verder kunnen burgers een beroep doen op een tijdelijke tegemoetkoming in de kinderopvang. Door de grotere bekendheid van deze regeling via de wijkteams is de vraag naar deze tegemoetkoming verder gestegen.

Toelichting financieel resultaat gemeentelijke armoede- en schuldenbeleid € 3,0 N/I
Beschermingsbewind € 0,8 mln. N/S
Er doen de afgelopen jaren meer mensen een beroep op beschermingsbewind (2.750) dan begroot. Om de kosten te beperken, is een nieuwe werkwijze ingevoerd, waarmee een besparing is gerealiseerd van € 0,5 mln. De nieuwe werkwijze houdt in dat in plaats van jaarlijks vooruit, maandelijks de tegemoetkoming uit wordt gekeerd. Hierdoor lopen de bestede kosten en de toekenningen meer in lijn en hoeft er dus ook minder achteraf gecorrigeerd en teruggevorderd worden. Desondanks liggen de kosten door het toegenomen beroep op deze voorziening hoger dan begroot.

Schuldhulpverlening € 0,4 mln. N/I
In 2017 is de vraag naar schuldhulpverlening gestegen. Het aantal ingediende aanvragen is 1.954 (begroot was 1.850), waardoor er € 0,4 mln. extra kosten zijn gemaakt om deze aanvragen te verwerken.

Overige lasten € 1,8 mln. N/I
Bij het bepalen van de hoogte van de voorziening voor dubieuze debiteuren ten behoeve van de bijzondere bijstand heeft een bijstelling plaatsgevonden van € 0,8 mln. N. Daarnaast is een nadeel ontstaan op de bijdrage in de collectieve ziektekostenverzekering van € 0,7 mln. , waarvan € 0,2 mln. wordt verklaard door een toename van het aantal deelnemers en € 0,5 mln. door nagekomen lasten voorgaande jaren. Op diverse onderdelen resteren kleine verschillen van per saldo € 0,3 mln. nadelig

Toelichting financieel resultaat kinderopvang i.v.m. sociaal medische indicatie € 0,9 mln. N/I
In 2017 is deze regeling bekender geworden vanuit de wijkteams. Hierdoor is het gebruik op basis van sociaal medische indicatie toegenomen, zowel in duur als in aantal (2016: 2.360, 2017: 3.268).

B3.6 Financiële hulpverlening
Schuldhulp kent verschillende pijlers: het voorkomen van schulden (preventie, vroeg-signalering en nazorg), het in evenwicht brengen en houden van inkomsten en uitgaven (stabilisatie) en het duurzaam oplossen van schulden (schuldregelen). Daarnaast heeft de gemeente bijzondere aandacht voor jongeren.

Preventie, vroegsignalering en nazorg (gerealiseerde lasten € 3,3 mln.)
Preventie is een belangrijk onderdeel van de integrale schuldhulpverlening. Schulden kunnen immers een opmaat zijn naar armoede, langdurige werkloosheid en gezondheidsrisico’s. Gemeentebreed besteden we dan ook aandacht aan de financiële balans in het huishoudboekje van de burger.

De gemeente bood ook in 2017 verschillende gratis administratie- en budgetteringscursussen voor Haagse burgers, om schulden te voorkomen. Ook zijn er trainingen voor professionals en vrijwilligers. In 2017 volgden meer dan 5.000 mensen zo’n cursus of training. Hiervan was ongeveer een kwart professional of vrijwilliger. Afgelopen jaar waren de trainers voor het eerst aanwezig tijdens evenementen in de wijk. Met stands en het uitdelen van folders werden bijna 2.000 mensen geïnteresseerd in het gemeentelijk cursusaanbod.

Niet iedereen kan leren zelf de administratie te ordenen en financiën bij te houden, bijvoorbeeld door laaggeletterdheid of een licht verstandelijke beperking. Die Hagenaars krijgen ondersteuning zoals het doorbetalen van vaste lasten, budgetbeheer, budgetondersteuning of beschermingsbewind. In 2017 ontvingen 15.240 mensen zo’n vorm van ondersteuning.
Verder biedt de gemeente sociaal juridische dienstverlening, zoals individueel hulp bij je administratie sorteren en verschillende spreekuren (belastingen, inkomen en uitgaven, beslag en overig). In 2017 maakten 21.369 mensen hiervan gebruik.
Ten slotte is de helpdesk geldzaken in november 2017 geopend. Inwoners kunnen hier binnenlopen voor al hun vragen over geld, inkomsten en uitgaven en voor gratis advies.^[2] De opening is goed bezocht en veel mensen zijn direct geholpen via de helpdesk.

Stabilisatie en schuldregeling (gerealiseerde lasten € 6,2 mln.)
In 2017 meldden meer dan 3.000 burgers zich rechtstreeks bij de gemeente met een hulpverzoek vanwege problematische schulden. Daarnaast ontving de gemeente ook via andere kanalen hulpvragen. Via de woningcorporaties kwamen 1.318 meldingen binnen. Via hulpverleningsinstellingen zoals Kessler Stichting, Leger des Heils en Stichting Limor nog eens 431.

Bij problematische schulden wordt een vervolgafspraak gemaakt. Het aantal Hagenaars dat op deze manier individueel ondersteuning kreeg, bedroeg dit jaar 3.900.Een volgende stap is kijken of we kunnen ondersteunen bij het stabiliseren van hun financiële situatie. De gemeente ondersteunt Hagenaars actief door het huishoudboekje op orde te brengen en verdere hulpverleningsvragen helder te krijgen. Voor 1.287 burgers is een schuldregeling opgezet.

Jongeren
Ook in 2017 besteedde de gemeente speciale aandacht aan preventie van schulden onder jongeren door activiteiten op scholen. Met de campagne ‘Hoe word je rijk in Den Haag?’ bereikten we in 2017 op vmbo-scholen 2.500 jongeren. Een belangrijke gebeurtenis in het leven van jongeren is wanneer zij 18 jaar worden. Dan komen veel (financiële) verantwoordelijkheden op hen af. In november 2017 is voor het eerst een brief ‘18, en nu?’ met checklist verstuurd naar 3.000 17½ jarigen en hun ouders. Ook is de checklist verspreid onder professionals die werken met Haagse jongeren.

Sociale kredietverlening en het pandhuis (gerealiseerde lasten € 1,9 mln.)
Burgers die elders geen krediet meer kunnen krijgen vanwege hun leeftijd, inkomen of een beschadigd kredietverleden, kunnen een sociaal krediet krijgen voor noodzakelijke vervangingsuitgaven of voor het inlossen van betalingsachterstanden. Dit gebeurde in ruim 1.140 gevallen. Per januari 2017 bedroeg de rente voor sociale kredieten 2,1%. De Gemeentelijke Kredietbank (GKB) houdt adviesgesprekken voor eigen woningbezitters die betalingsproblemen hebben met hun hypotheek of daarvoor vrezen. Ruim driehonderd burgers maakten hiervan gebruik. Dit kan leiden tot bemiddeling naar de eigen bank voor aanpassing van de hypotheek. Doordat steeds minder huizen ‘onder water’ staan, is een daling te zien.

Ook kunnen burgers terecht bij de GKB met vragen rondom financiering en kredieten. Medewerkers voerden in totaal bijna 2.600 krediet- en adviesgesprekken.
Een belening bij het gemeentelijk pandhuis kan een oplossing bieden wanneer een financieel probleem beperkt is. Als sprake blijkt van ernstige schuldenproblematiek, dan vindt doorverwijzing plaats. Het aantal nieuwe pandbeleningen bedroeg ruim 108.000 beleningen op jaarbasis.

Beschermingsbewind (gerealiseerde lasten € 0,5 mln.)
Beschermingsbewind is een wettelijke beschermingsmaatregel, bedoeld voor mensen die niet in staat zijn zelf hun financiën te regelen. Bijvoorbeeld vanwege psychische- en/of medische problemen, door verkwisting of problematische schulden. In zo’n geval benoemt de kantonrechter een beschermingsbewindvoerder. Het aantal cliënten dat in 2017 beschermingsbewind van de gemeente ontving, is 179. Dit is vergelijkbaar met 2016.

Toelichting financieel resultaat sociale kredietverlening en pandhuis € 0,6 mln. V/I
De verschillen op dit onderdeel bestaan uit diverse kleinere verschillen die beneden de rapportagegrens van € 0,5 mln. liggen.

^[1] Zie ook: http://www.allesisgezondheid.nl/nieuws/czhealth-impact-bondsociaal-hospitaal-winnaar-makethemove-award-2017.
^[2] Zie ook: https://helpdeskgeldzaken.nl/

Toelichting
Conform RIS298231 een vrijval dienstcompensatiereserves van respectievelijk € 1 mln. en € 0,4 mln. Met de bundeling van de bedrijfsvoering zijn de afzonderlijke dienstcompensatiereserves niet meer nodig en zijn daarom opgeheven. In de plaats hiervan dient nu de centrale bedrijfsvoeringsreserve voor het opvangen van rekeningresultaten op de overheadfunctie.

Bestemmingsreserve afbouw ID-banen en Jeugdwerkeloosheid Haaglanden
Voor 2017 waren onttrekkingen tot een totaal bedrag van € 15,2 mln. begroot uit de bestemmingsreserves werkgelegenheid en jeugdwerkloosheid. De reserves worden ingezet voor uitstroomtrajecten. Als gevolg van enerzijds hogere ESF-baten en anderzijds fors lagere lasten is er maar € 5,2 mln. onttrokken aan de reserves om aan de financiële verplichtingen te kunnen voldoen. De bestemmingsreserve Jeugdwerkloosheid heeft een looptijd tot en met 2017. Omdat deze reserve niet volledig is uitgeput, valt deze deels vrij in het resultaat.

Toelichting
MOP sociale werkvoorziening . De vrijval van € 2,9 mln. is ontstaan door het opheffen van de meerjarenonderhoudsvoorzieningen. Hiervoor in de plaats is een gemeentebrede onderhoudsreserve ingesteld. De onderhoudslasten komen voortaan ten laste van de exploitatie, waarbij de resultaten worden verrekend met de centrale reserve onderhoud vastgoed (RIS 297934).

Voorziening reorganisatie vrijval € 2 mln.: het instellen van een reorganisatievoorziening vindt alleen nog plaats wanneer sprake is van een reorganisatiebesluit conform het Sociaal Beleidskader (SBK) van de gemeente en de omvang tenminste € 2,5 mln. bedraagt.
Hiervan is € 0,6 mln. ten gunste van programma Werk, inkomen en armoede en € 1,4 mln. ten gunste van het overzicht Overhead gekomen.

Voorziening non-actieven
De voorziening reorganisatie diende niet alleen ter financiering van de salarislasten van SBK-kandidaten maar ook ter financiering van de WW-lasten van ex-SBK’ers. Daarom is besloten een deel van de vrijval van de voorziening Reorganisatie aan de voorziening Non-actieven te doteren. Dit verklaart de hogere dotatie aan de voorziening, ter financiering van de te maken WW-lasten.