Het grondbeleid is een middel om ruimtelijke ontwikkeling te ondersteunen en hiermee een bijdrage te leveren aan de doelen die de gemeenteraad heeft gesteld aan het vestigingsklimaat van de stad, het stimuleren van de werkgelegenheid, het bieden van ruimte aan alle Hagenaars en een vitale stad. Onderscheid wordt gemaakt in actief en faciliterend grondbeleid.

Faciliterend grondbeleid
Faciliterend grondbeleid houdt in dat de gemeente het mogelijk maakt grond te exploiteren. De gemeente voert zelf geen grondexploitatie maar laat dat over aan private partijen. De gemeente stelt kaders (bestemmingsplannen), bevordert particulier initiatief, neemt waar mogelijk belemmeringen weg en ondersteunt door begeleiding de realisatie daarvan.
In 2017 zijn onder meer de volgende resultaten behaald:

• Het gevoerde beleid (facilitair en actief) droeg eraan bij dat er in Den Haag in 2017 2.907 woningen bijkwamen en 4.023 woningen in aanbouw zijn genomen. Daarmee zijn de woningbouwambities gehaald.
• De gemeente verleende vergunning voor de transformatie van 211.000 m2 kantoren naar vooral woningen.
• Het uitwerkingsprogramma voor de Agenda ruimte voor de stad is opgezet. In het kader hiervan is een uitgebreide inventarisatie uitgevoerd naar planologische ruimte voor binnenstedelijke verdichting en zijn gebiedsverkenningen (o.a. Central Innovation District, Binckhorst, Laakhavens) en thematische studies uitgevoerd (o.a. Nota Haagse hoogbouw).

Inspanningen en resultaten van het faciliterende grondbeleid over het afgelopen jaar worden niet nader toegelicht in deze paragraaf, maar vormen onderdeel in de beleidsverantwoording op voornamelijk programma 14: Wonen en programma 15: Stadsontwikkeling.

Actief grondbeleid
Bij actief grondbeleid exploiteert de gemeente voor eigen rekening en risico gronden, in de meeste gevallen via een (gemeentelijke) grondexploitatie. Het omvat alle fasen van het exploiteren van grond: van de aankoop van gronden, sloop of bouwrijp maken tot en met de uitgifte /verkoop van bouwgrond en aanleg van bijbehorende publieke voorzieningen.
Het voeren van actief grondbeleid geeft extra sturingsmogelijkheden voor de gemeente, maar gaat ook gemoeid met financiële risico’s. Dat vraagt om goede verantwoording. In de beleidstoelichting op programma 15 worden de resultaten van grondexploitaties over 2017 toegelicht. Aanvullend hierop wordt in deze paragraaf op portefeuilleniveau toegelicht welke resultaten in 2017 zijn behaald, hoe de portefeuille zich financieel heeft ontwikkeld en of de buffers voor risico’s en negatieve plannen afdoende zijn om tegenvallers op te vangen.

Behaalde resultaten en ontwikkelingen binnen het actieve grondbeleid in 2017 zijn de volgende:

• In 2017 is grond uitgegeven voor 1650 woningen en 62.000 m² bvo niet woningbouwfuncties, waarvan 52.000 m² bvo in het project Spuikwartier en 5.100 m² bvo in het project Kijkduin.
• Het afgelopen jaar zijn acht nieuwe grondexploitaties vastgesteld en vijf grondexploitaties herzien. Per saldo is hiermee de ontwikkeling voor de uitgifte van 561 woningen en 7.200 m² niet-woningbouw functies opgestart, vooral in de projecten Herontwikkeling Vitalizee (6.000 m² bvo) en de herziening Laakhaven Holland Spoor fase 2 (4.000 m² bvo).
• De begrotingsuitvoering van de grondexploitatieportefeuille is ruimschoots gehaald. Vooral de hogere opbrengsten springen in het oog. Als gevolg van de aangetrokken marktsituatie is een versnelling van uitgifte opgetreden, waar we de vorige jaren vooral werden geconfronteerd met een vertraging van uitgiftes.
• Het cumulatieve plansaldo van de lopende projecten is over het afgelopen jaar verbeterd met ca. € 10,2 mln. Dit is vooral het gevolg van bestuurlijke besluiten met betrekking tot 8 nieuwe, 5 herziene en 8 (deels) afgesloten projecten. De reguliere effecten (lees: plaatsgevonden risico’s en kansen binnen het vastgestelde kader) zijn met € 5,3 mln. voordelig beperkt gebleven.
• De Voorziening Negatieve Plannen – die dient ter afdekking van de tekorten op negatieve grondexploitaties – is in 2017 met € 9 mln. afgenomen en bedraagt € 148,1 mln. De afname komt vooral door het afsluiten van lopende grondexploitaties. Op de gemeentelijke balans wordt de voorziening gepresenteerd voor € 37,1 mln. Dit is na balansverkorting waarbij de realisatie op het onderhanden werk wordt gecorrigeerd.
• Per saldo is de Reserve Grondbedrijf (RGB) met € 5,2 mln. toegenomen in 2017 en bedraagt per 1 januari 2018 € 66,6 mln. (na de voorgestelde resultaatsbestemming). Met deze stand is het weerstandsvermogen meerjarig van voldoende omvang om risico’s op vastgestelde plannen af te kunnen dekken. De stand op de balans per 31-12-2017, voorafgaand aan de resultaatbestemming bedraagt € 64,4 mln.

In de volgende onderdelen van deze paragraaf worden de ontwikkelingen van het afgelopen jaar nader toegelicht. Vervolgens wordt ingegaan op de resultaten en de verantwoording op de ontwikkeling in het afgelopen jaar op portefeuilleniveau. Daarna volgt een volgt een nadere toelichting op de ontwikkeling en toereikendheid van de RGB en de VNP. Als laatste worden substantiële ontwikkelingen op projectniveau toegelicht. Dit laatste onderdeel is nieuw. Het is ter vervanging van afzonderlijke verschillenverklaringen per project. De analyse op hoofdlijnen is toegevoegd conform de vastgestelde verordening beheersregels voor grondexploitaties en strategisch bezit 2018.