Woningbouw
In 2017 zijn 2.907 woningen toegevoegd aan de woningvoorraad: 1.756 woningen nieuwbouw, 729 woningen door verbouw, 364 woningen door splitsing en 58 woningen door administratieve correctie. 526 woningen zijn onttrokken aan de woningvoorraad. Het woningvoorraadsaldo komt daarmee uit op +2.381 woningen.

4.023 woningen zijn in 2017 in aanbouw genomen. De in aanbouw genomen woningen betroffen: 1.074 sociale huurwoningen, 1.811 markthuurwoningen en 1.095 koopwoningen. Van 43 woningen is de eigendomsvorm nog niet bekend. In historisch perspectief was het aantal in aanbouw genomen woningen in 2017 uitzonderlijk hoog met ook een groot aantal sociale huurwoningen. Projecten met in aanbouw genomen sociale woningen zijn onder meer: Leegwaterplein (481 sociale woningen voor studenten), Coevordenstraat (243 sociale woningen), Leyweg Escamplaan (185 sociale woningen), Leyweg Eurocinema (65 sociale woningen). Projecten met in aanbouw genomen markthuurwoningen zijn onder meer: de Monarch fase 3 (248 woningen), Verhulstplein (157 woningen waarvan 133 markthuur) en Leyweg Escamplaan (277 woningen waarvan 127 markthuur).

Statushouders
In 2017 heeft Den Haag de taakstelling van het COA ruim behaald door 986 statushouders eerste huisvesting te bieden. De statushouders zijn zowel gehuisvest door woningcorporaties als in nieuwe wooneenheden die specifiek voor statushouders zijn gerealiseerd. Het gaat om de locaties Jupiterkade en Koolwitjelaan (beide onzelfstandig wonen) en de appartementen aan de Stadszijde/Werkzijde, het Zieken en Zwaardvegersgaarde/Erasmusweg. Ook zijn statushouders op grond van gezinshereniging ingetrokken in de al door een partner/ouder bewoonde woning. Verder heeft Den Haag vervolghuisvesting op onzelfstandige locaties kunnen bieden aan alleenstaande minderjarige vreemdelingen die 18 jaar zijn geworden. Op alle in 2016 en 2017 in gebruik genomen locaties is ook een vorm van sociaal beheer geregeld met huismeesters en woonbegeleiding.
De gemeente heeft bij de ontwikkeling geregeld contact met omwonenden. Dit geldt zowel voor de bekendmaking van nieuwe locaties als de reeds in ontwikkeling zijnde locaties. Het college informeert bewoners via bewonersavonden, nieuwsbrieven, open huizen en het beantwoorden van vragen via mail en post. In 2017 is € 4,57 mln. geïnvesteerd in ontwikkeling van locaties en verbouwingskosten voor de opgeleverde wooneenheden.

Haagse aanpak sociaal domein statushouders (financieel onderdeel van programma’s 6: Onderwijs, 8: Zorg en welzijn en 9: Jeugd )
Om een soepele en snelle integratie en participatie van het toegenomen aantal statushouders in de gemeente te bevorderen, is in 2016 gestart met de Haagse aanpak sociaal domein (RIS 293919). In de retraite is voor de Haagse aanpak cohort 2017 een bedrag toegekend van € 4,7 mln. Het gaat om kosten voor maatschappelijke begeleiding, sociaal beheer op groepslocaties en programmasturing. Inclusief de rijksbijdrage van € 1,15 mln. (uitgaande van het aantal aan Den Haag gekoppelde statushouders) is het bedrag voor de totaalaanpak € 5,9 mln. In de Haagse aanpak sociaal domein gaat al veel goed, maar het kan nog beter. Aandachtspunten: het sociaal beheer op de onzelfstandige locaties en een hernieuwde focus op de gemeentelijke regierol bij de begeleiding naar werk, participatie en opleiding. Met het opstarten van een broedplaatsconcept op de nieuw te ontwikkelen locatie Anna van Hannoverstraat geeft het college een impuls aan de versnelde integratie en participatie van statushouders in de stad met de inzet vanuit de Haagse samenleving. Over de resultaten van de Haagse aanpak is de raad geïnformeerd op 16 juni 2017 (RIS 297212) en 16 november 2017 (RIS 298413) en februari 2018 (RIS 299314). De diverse activiteiten van de Haagse aanpak sociaal domein worden in de volgende programma’s nader geduid: 3. Dienstverlening, 6. Onderwijs, 7. Werk, inkomen en armoede, 8. Zorg en welzijn, en 9. Jeugd.

Transformatie van kantoren (met name naar woningen)
De gemeente stimuleert de markt om leegstaande kantoren om te bouwen tot woningen. Ook in 2017 is de bestuurlijke ambitie gehaald om jaarlijks 75.000 m² leegstaande kantoorruimte door de markt te laten transformeren. Er is voor ± 211.000 m² kantorentransformatie vergunning verleend, waarmee op termijn 1.472 woningen worden gerealiseerd.

In 2017 zijn de volgende transformaties vergund: Binckhorstlaan 401-403 (voormalige SDU locatie: wonen), Gevers Deynootweg 128 (hotel), Koningin Sophiestraat 120 (wonen), Laan van Meerdervoort 55 (wonen) en Maanplein fase 1 (KPN, wonen, commerciële ruimte). Sommige transformatielocaties zijn van dermate strategisch gemeentelijk belang dat ze ook in financiële zin een aanvullende en stimulerende gemeentelijke rol rechtvaardigen. Voorbeelden hiervan zijn quickscans, creatieve sessies en het ontwikkelen van kaders met uitgangspunten. Een aantal aansprekende panden in dit kader zijn: de Amerikaanse ambassade, de Schilde, Drie Hoefijzers en het Grote Belastingkantoor.

Toelichting financieel resultaat Woningbouw € 0,1 mln. V/I
Er is in 2017 minder uitgegeven aan het ambtelijk apparaat. Zo kostte het dossier huisvesting statushouders en de investeringsstrategie (REIS) minder capaciteit dan vooraf was verwacht (€ 0,3 mln.). Diverse kleine onderwerpen zorgen per saldo voor een voordeel van € 0,3 mln. Hier staat een negatief verkoopresultaat tegenover van € 0,5 mln. voor een pand voor de huisvesting van statushouders. Conform de financiële spelregels wordt dit verkoopresultaat bij de resultaatbestemming verrekend met de algemene reserve.

Stadsvernieuwing woningen
VvE-balie
De VvE-balie heeft ook in 2017 ondersteuning geboden op alle stappen in het proces van een slapende of VvE naar een professionele, goedlopende en duurzame VvE. De adviseurs van de VvE-balie hebben in 2017 ruim vierhonderd VvE’s begeleid met meer dan 3.500 appartementen. Naast gesprekken, maatwerkadviezen en informatieavonden biedt de VvE-balie via het Duurzaamheidsfonds mogelijkheden voor financiering van investeringen. Ook is subsidie beschikbaar voor meerjarige duurzame onderhoudsplannen. Zo is er voor iedere VvE praktische en financiële hulp (maatwerk) om met verduurzamen aan de slag te gaan.

Het Duurzaamheidsfonds (voor kleine VvE’s) is in 2017 volledig ingericht en van start gegaan onder de stichting HEID. Deze stichting wordt verder toegelicht in programma 11 en de paragraaf verbonden partijen. Er is totaal € 8 mln. beschikbaar (waarvan € 2 mln. uit het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling). Vanaf eind 2017 konden de eerste aanvragen worden ingediend. De werklijst van geïnteresseerden bestond eind 2017 uit 32 VvE’s die willen investeren in duurzaam woningonderhoud. Met acht wordt concreet aan financiering van gemiddeld € 41.250 gewerkt.

Met een meerjarig duurzaam onderhoudsplan (MDOP) kunnen VvE’s met minder dan tien appartementen inzicht krijgen in het noodzakelijk en cyclisch onderhoud en in de duurzame energiebesparings- of opwekkingsmogelijkheden. Er zijn 148 VvE’s (471 appartementen) die de subsidie hebben aangevraagd.

Subsidieregelingen
In 2017 is voor € 441.415 gebruik gemaakt van de subsidie voor dak- en vloerisolatie en voor € 129.960 van de subsidieregeling groene daken. 126 woningen zijn voorzien van geluidwerende voorzieningen (23 aan de Van Alkemadelaan, 67 woningen aan de Goeverneurlaan, 31 woningen aan de Troelstrakade en 5 verspreid).

Toelichting financieel resultaat stadsvernieuwing woningen € 0,1 mln. V/I
Subsidie woningverbetering € 0,5 mln. V/I
Er is meer aan subsidiegeld terug ontvangen en minder uitgekeerd in het kader van particuliere woningverbetering dan vooraf geraamd. Redenen: er is niet voldaan aan onderhoudsvoorwaarden of verkoop van de woning (€ 0,2 mln. V)

Gebiedsgericht werken, projectmanagement € 0,5 mln. N/I
Kosten voor gebiedsgericht werken, ondersteuning projectmanagement en kosten voor studie voor een integrale monitor milieu en duurzaamheid zouden uit een reserve worden onttrokken. Ze zijn direct ten laste van de exploitatie van het programma gebracht.

Overig € 0,1 mln. V/I

Woonbeleid

Samenwerking met woningcorporaties

In 2017 is veel aandacht besteed aan de uitvoering van prestatieafspraken met woningcorporaties. De raad is hierover verschillende malen geïnformeerd. Er zijn enkele aanvullende afspraken gemaakt met de grote drie corporaties (RIS 295450). Er zijn drie ‘knoppen’ waar corporaties en gemeente aan kunnen draaien: nieuwbouw, betaalbaarheid en kwaliteit (duurzaamheid). Over de aantallen nieuwbouw is hierboven bericht onder ‘sociale woningbouw’. Wat betreft betaalbaarheid houden de corporaties minimaal 70% van de nieuwe verhuur onder de tweede aftoppingsgrens. Ook is het aantal woningen met een huur onder de kwaliteitskortingsgrens groter dan afgesproken. Op het gebied van duurzaamheid halen de corporaties de afgesproken labelverdeling, voeren we verschillende pilots uit en worden alle individuele open-verbrandingstoestellen vervangen. Dit heeft grote invloed op de veiligheid van corporatiewoningen. In 2017 zijn de corporaties aan de slag gegaan met de aanpak van schimmel en vocht. Er is een ambitieus plan van aanpak opgesteld waarvan de eerste resultaten inmiddels naar de raad zijn gestuurd (RIS 297342). Den Haag wordt landelijk als voorbeeld gezien in de aanpak tegen vocht en schimmel.

Wooncoöperaties
Na een feestelijke samenkomst medio 2017 is de wooncoöperatie Roggeveenstraat in oktober feitelijk opgericht.De roggeveenstraat is daarmeed e eerste wooncoöperatie in Nederland die is opgericht onder de nieuwe woningwet. De overdracht van de woningen aan de coöperatie is complex vanwege rijksregelgeving. In 2018 wordt instemming van het Rijk daarvoor verwacht. Daarnaast heeft de portefeuillehouder als ambassadeur wooncoöperaties in 2017 gesprekken gevoerd met Kamerleden over knelpunten bij de oprichting van wooncoöperaties. Mede door deze gesprekken is een passage over wooncoöperaties in het landelijke coalitieakkoord opgenomen.

Studenteneenheden
In 2017 is de ambitie om extra studenteneenheden te creëren bijgesteld tot 1.900 (dit was 3.200) wooneenheden tot en met 2024 (RIS 296544). De reden hiervan is dat de afgelopen jaren diverse woningbouwprojecten opgeleverd zijn. Tegelijk is door het nieuwe leenstelsel het aantal uit huis wonende studenten gedaald waardoor het tekort kleiner is geworden. In 2017 zijn er 641 eenheden gerealiseerd. Eind 2017 waren er ook nog 621 eenheden in aanbouw en zijn er plannen voor 533 in aanbouw te nemen eenheden. In het kader van de prestatieafspraken heeft DUWO daarnaast nog een opgave om voor 2020 600 wooneenheden in aanbouw te nemen. De focus ligt hierbij op projecten rondom de onderwijsinstellingen in en nabij het centrum. Daarnaast is in 2017 een onderzoek gestart naar de vervolghuisvesting van studenten. De gemeente heeft er belang bij dat deze groep van startende kenniswerkers na beëindiging van het campuscontract in de gemeente blijven wonen.

Wonen voor zorgbehoevenden
Er is in 2017 veel gebeurd met het zorgvastgoed. Veel cliënten moesten verhuizen uit een instelling of langer zelfstandig blijven wonen. De gemeente heeft zich in 2017 ingezet om vastgoed dat door instellingen wordt afgestoten, in te zetten voor nieuwe vormen van wonen en zorg. Bijvoorbeeld appartementen voor ouderen, of een deel van het gebouw bestemmen voor zware zorg. Om het vastgoed zoveel mogelijk te behouden voor kwetsbare groepen en ouderen, zijn er naast de vijf quickscans in 2016, in 2017 nog eens drie quickscans uitgevoerd. Voor twee locaties heeft dit in 2017 al geleid tot vervolgstappen: de Florence-locatie Wenkebach in Laak heeft een nieuwe tijdelijke invulling. Ook voor het voormalige zorgcentrum Loevestein aan de Loevensteinlaan worden nieuwe plannen ontwikkeld. De gemeente stelt zich hierin faciliterend op.

Meer mensen met een ondersteuningsvraag gaan (weer) zelfstandig wonen in een wijk - met ambulante begeleiding. Voor deze mensen is meer zelfstandige woonruimte nodig, voornamelijk in de sociale huursector. In september is met de corporaties Haag wonen, Staedion en Vestia afgesproken dat zij eind 2017 en in 2018 180 woonplekken extra creëren voor mensen die zelfstandig kunnen wonen met begeleiding. Tegelijkertijd zet de gemeente zich in om nog eens vijftig woonplekken te creëren. Bijvoorbeeld door gemeentelijk vastgoed dat afgestoten wordt geschikt te maken voor bewoning door deze doelgroepen.

Ouderen: langer zelfstandig thuis
De gemeente heeft per 1 juni 2017 als pilot een doorstroommakelaar in dienst genomen die ouderen helpt bij de verhuizing naar een beter passende woning, zowel in de sociale huur als in de particuliere huur en koop. Het mes snijdt aan twee kanten: ouderen verhuizen naar een beter passende woning en de huidige (grotere) woning komt beschikbaar voor starters en gezinnen. In het stadsdeel Scheveningen is op 1 september een bewustwordingscampagne gestart: ‘Lang zult u wonen’. Doel: ouderen meer bewust maken van de consequenties van het langer zelfstandig wonen en ze informeren over mogelijkheden om hun huis zodanig aan te passen dat ze er langer kunnen blijven wonen.

Voorrangsverklaringen
In 2017 zijn 2.065 aanvragen voor voorrangsverklaringen ingediend. Een voorrangsverklaring kan worden aangevraagd als iemand zich in een zeer problematische woonsituatie (van medische of sociale aard) bevindt en het via de reguliere weg niet lukt om snel een sociale huurwoning te vinden. In 2017 is de gemeente gestart met het digitaliseren van de aanvragen voor een aantal voorrangsverklaringen. Met dit systeem wordt het voor bewoners van Den Haag makkelijker om zelf een aanvraag voor een voorrangsverklaring in te dienen (dus niet via de corporaties).

Huisvesting arbeidsmigranten
De gemeenten in de regio hebben afgesproken om 6.000 aanvullende short stay-plaatsen voor arbeidsmigranten te realiseren. Deze ambitie geldt voor de periode 2013 tot en met 2016, met een uitloop naar 2018. Den Haag neemt hiervan 2.000 short stay-plaatsen voor haar rekening. Tot eind 2017 zijn 1.783 plaatsen in Den Haag gerealiseerd, verdeeld over grootschalige projecten, corporatiewoningen en via vergunningverlening in overige woningen. Arbeidsmigranten die langer in Nederland verblijven, vinden via de reguliere weg een woning. De vraag naar huisvesting (short stay) voor arbeidsmigranten nam in 2017 verder toe. Dit komt door de groeiende economie en woningvraag in het algemeen. De gemeente helpt initiatiefnemers die plannen hebben, maar het is voor werkgevers en uitzenders moeilijker geworden geschikte mogelijkheden te vinden om arbeidsmigranten te huisvuisten.

Verduurzaming van woningen
Met het programma ‘Hou van je huis’ stimuleert de gemeente 20.000 duurzame woningrenovaties tot aan 2020. In 2017 zijn ongeveer 4.200 woningeigenaren, gestimuleerd door dit programma, aan de slag gegaan met duurzame maatregelen. Daarbij is gebruik gemaakt van subsidieregelingen, collectieve inkoopacties, aangeboden energiescans, energieboxen en ketelchecks. Deze producten worden aangeboden in de pop-up stores van ‘Hou van je huis’ die in verschillende focusgebieden in de stad zijn ingericht.

Verbonden partij WOM Den Haag Zuid West
Gemeente en Vestia werken samen in de WOM Den Haag Zuidwest om met nieuwbouw en renovatie een verscheidenheid aan woningen in Den Haag Zuidwest te realiseren. Meer informatie hierover is te vinden in de paragraaf verbonden partijen. In 2017 is het project De Raden opgeleverd. Dit zijn 36 eengezinswoningen. Daarnaast zijn circa driehonderd woningen in ontwikkeling in de projecten Meppelweg en Dedemsvaartweg. De hoogte van voorziening wordt toegelicht in programma 15.

Toelichting financieel resultaat Woonbeleid € 0,6 mln. N/I
Verduurzaming woningen € 0,5 mln. N/I
Dit nadeel komt door meer marketing en communicatie via de pop-up stores. Naast de vaste stores is er ook een extra pop-up container neergezet in Laak om ‘Hou van je huis’-acties middenin de buurt te promoten. Ook zijn er, in samenwerking met de buurt(verenigingen), meer events en activiteiten van ‘Hou van je huis’ geweest dan gepland en begroot.

Overig € 0,1 mln. N/I

Bouw-, woning- en welstandstoezicht, ongediertebestrijding en woonwagencentra
Door het bouw-, woning- en welzijnstoezicht worden de leefbaarheid, veiligheid en kwaliteit van de fysieke leefomgeving in Den Haag verbeterd. De feitelijke uitvoering wordt jaarlijks vastgelegd en vastgesteld in het handhavingsuitvoeringsprogramma (HUP). De gemeente richt zich hierbij op onderwerpen, als onvergunde kamerbewoning, hennepkwekerijen, illegale bouw, achterstallig woningonderhoud, aanpak van woonoverlast, ongediertebestrijding, woonwagencentra en vergunde kamerbewoning. In 2017 is het aantal meldingen (1.820) licht gestegen ten opzichte van 2016 (1.800). De gedetailleerde resultaten staan in het jaarverslag. In de loop van 2017 is het toezicht meer gericht op gebiedsgebonden aanpak, verstevigen aanpak hennepkwekerijen en andere ondermijnende criminaliteit, versterking van de kwaliteit van handhaving en versterking van de regierol van het Meld- en Steunpunt Woonoverlast. Daarnaast is in 2017 gestart met een pilot in stadsdeel Laak. Deze pilot is gericht op achterstallig woningonderhoud in nauwe samenwerking met de VvE Balie. Het gaat om driehonderd woningen verdeeld over negentig VvE’s. De gemeente controleert ook de woonwagencentra periodiek op naleving van de bouw- en woonregelgeving. Deze controles moeten ervoor zorgen dat het gebruik en de fysieke staat van 233 woonwagens op zeventien locaties op orde blijft.

Bouw-, woning- en welstandstoezicht, ongediertebestrijding en woonwagencentra € 0,4 mln. V
Er zijn minder apparaatslasten gemaakt dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door een budgetoverheveling overhead in het kader van de vernieuwing BBV. Voor € 0,4 mln. is er te weinig budget overgeheveld van het programma Wonen en duurzaamheid (14) naar Openbare orde en veiligheid (4) voor apparaatskosten van de Haagse pandbrigade. Hierdoor is een voordeel van € 0,4 mln. op dit programma ontstaan. Gelijktijdig laat programma 4 een even groot nadeel zien en is het resultaat voor dit onderdeel gemeentebreed neutraal.

Den Haag duurzaam
De nota Den Haag duurzaam, agenda 2015-2020 (RIS 283893) en het bestedingsvoorstel (RIS 290013) waren in 2017 het uitgangspunt voor het werken aan een meer duurzame stad. Naast het op orde houden van de duurzame basis van de stad, is gewerkt aan vijf prioriteiten van de gemeente: verlagen van de CO₂-uitstoot door gebouwen, uitbreiding en verduurzaming van het warmtenet, klimaatbestendigheid, het versterken van Haagse Kracht en de circulaire economie.

CO ₂ -emissie reduceren en het warmtenet uitbreiden
Aan projecten die bijdragen aan het verlagen van de CO_2-uitstoot is in 2017 € 0,45 mln. besteed. Aan de uitbreiding en verduurzaming van het warmtenet is ruim € 1,13 mln. besteed.

Het raadsvoorstel ‘Op naar een duurzame warmtevoorziening in 2040’(RIS 297287) is in 2017 vastgesteld. In de voorbereiding daarvan zijn meerdere (scenario)studies verricht en werkbesprekingen georganiseerd.

Tegelijk is in 2017 ook aan ontwikkelingen in de stad gewerkt, zoals Haagse Aardwarmte Leyweg (HAL).Op wijkniveau zijn voor Den Haag Zuidwest, Mariahoeve en de Binckhorst onderzoeken gedaan naar de mogelijkheden om de warmtevoorziening te verduurzamen. Deze wijkaanpak is ook onderdeel van de door Den Haag in 2017 ondertekende Greendeal aardgasvrije wijken. Ter ondersteuning van de wijkaanpak wordt de eerder in opdracht van Den Haag ontwikkelde digitale warmte-koude kaart verder doorontwikkeld tot een publieksvriendelijke versie (Energietransitie-atlas). Duurzaam Den Haag heeft in 2017 gezorgd dat verschillende bewonersgroepen die met energietransitie bezig zijn kennis en ervaring uitwisselden. Er is onderzocht wat de technische mogelijkheden zijn om woningen in die wijken van het aardgas af te halen.

Het klimaatakkoord van Parijs is naar Haagse doelstellingen vertaald. De samenwerking met de onderwijsinstellingen is verder versterkt. Zowel vanuit de Haagse Hogeschool als het universitair Sustainability Center van Leiden, Delft en Erasmus (LDE) hebben verschillende groepen studenten onderzoek gedaan naar energietransitie in Den Haag.

Verduurzamen gemeentelijk vastgoed
Voor de inkoop van stroom voor de gemeentelijke organisatie is begin 2017 onderzocht hoe dat zo duurzaam mogelijk kan. Het resultaat: een geslaagde aanbesteding waardoor voor de Haagse stroom aanvullende duurzame bronnen gerealiseerd worden en een deel van de stroom zelfs lokaal in Den Haag opgewekt wordt.

In 2017 is gestart met het opstellen van verduurzamingsplannen voor al het gemeentelijk vastgoed. In het verlengde daarvan is gezamenlijk met het Rijksvastgoedbedrijf een groot onderzoek uitgevoerd in het project EnergieRijk Den Haag. Dit heeft een strategie opgeleverd waarmee het Rijk, maar ook de gemeente, haar vastgoed zo efficiënt en snel mogelijk CO₂-neutraal kan maken.

Energiescans
Op basis van de 220 in 2016 uitgevoerde energiescans heeft 50% van de horeca en ondernemers in het midden- en kleinbedrijf in 2017 maatregelen getroffen. Hierdoor wordt jaarlijks 212 ton CO₂-emissie voorkomen en 8.432 m³ drinkwater minder gebruikt. In 2017 hebben 155 Haagse winkeliers een maatwerk besparingsadvies ontvangen. Eind 2017 hebben al 31 van de ondernemers de geadviseerde energiebesparingsmaatregelen genomen. Zij besparen hiermee 108.034 kWh energie en 50 ton CO₂ -uitstoot op jaarbasis.

Klimaatbestendige stad
De strategie voor klimaatadaptatie is opgenomen in het Uitvoeringsplan klimaatbestendig Den Haag (RIS 2524270) en het Actieprogramma klimaatbestendige stad 2015/2016 (RIS 283893, bijlage 2). In 2017 zijn verschillende onderdelen uit het actieprogramma uitgevoerd. Hier is ongeveer € 0,12 mln. aan besteed.

Klimaatbestendigheid is verankerd in de Agenda Ruimte voor de Stad en wordt inmiddels standaard meegenomen in nieuwe ontwikkelingen zoals het Central Innovation District. Ook heeft klimaatbestendigheid een plek in de Agenda Groen voor de Stad en het Rioleringsplan Den Haag. De samenwerking met het Hoogheemraadschap van Delfland is versterkt met een gezamenlijke campagne. Binnen de nationale City Deal Klimaatadaptatie zijn met Amsterdam, Rotterdam, Zwolle en het Rijk kennis en ervaringen uitgewisseld over klimaatadaptatie. Onder meer op het terrein van klimaatrobuuste gebiedsontwikkeling (Erasmusveld). Ook is vanuit de deelname aan het Valorisatieprogramma Deltatechnologie & Water in januari van dit jaar een mobiele waterkering in Scheveningen getest. En voor de Trekvlietzone in de Binckhorst is een verkenning uitgevoerd naar hoe deze klimaatbestendig kan worden ingericht. In een regionale Community of Practice klimaatadaptatie is in 2017 vier keer kennis en ervaring uitgewisseld. Tot slot is de calamiteitenberging Molenvlietpark aangelegd.

In 2017 zijn er 51 subsidies voor een groen dak verleend waarmee totaal circa 4.775 m² groen dak is aangelegd. Ook Operatie Steenbreek is voortgezet in 2017. Er hebben tal van acties in wijken en op scholen plaatsgevonden waarbij ruim 18.000 tegels zijn ingeleverd en groen is terug geplant. Het onderzoek van de TU Delft naar het stedelijk warmte eiland in Den Haag is afgerond en opgeleverd.

Versterken Haagse Kracht
In 2017 is aan de projecten voor het versterken van Haagse Kracht ruim € 0,77 mln. besteed.
De subsidieregeling Duurzaamheid door Haagse wijken wordt in programma 19 verantwoord.

Begin 2017 is de basissubsidie van € 0,48 mln. voor Duurzaam Den Haag beschikt. Daarmee zorgt Duurzaam Den Haag voor het vergroten van bewustwording, communicatie en marketing over duurzaamheid in Den Haag en het verbinden van initiatieven en initiatiefnemers.Daarnaast is er in 2017 voor € 0,55 mln. aan projectensubsidie beschikt waarvan € 0,21 mln. vanuit programma 14 over duurzaamheid. Deze projectsubsidie richtte zich op de Energiebeurs, het ondersteunen van Haagse warmte-initiatieven van bewonersgroepen, verduurzamen van VvE’s, het ondersteunen van het Hou van je huis-programma, Red de Huismus en bewust consumeren. Hierbij is Fairtrade fashion op de kaart gezet door een spot fairfashion actie, excursies eerlijk winkelen om zo bewustwording voor betere werkomstandigheden te vergroten. In de periode rond de wereldvoedseldag hebben verschillende evenementen plaatsgevonden om bewustwording rond voedsel te stimuleren. Zo waren er zowel interne en externe bijeenkomsten, bijvoorbeeld tijdens It's All About Food Festivalin het Nutshuis. In de Horeca academie is een workshop gegeven aan Haagse koks om hun menukaart te verduurzamen en voedselverspilling tegen te gaan.

Stadslandbouw
The New Farm (voormalige Schilde) is uitgegroeid tot een boegbeeld van innovatie rond nieuwe vormen van voedselvoorziening. Begin 2017 is de Nationale Voedseltop georganiseerd en zijn er verschillende (inter)nationale delegaties op bezoek geweest. In de afgelopen periode is geïnvesteerd in het profiel en de werving van bedrijven. Ook worden verticale zonnepanelen in glas geplaatst. Voor deze innovatieve pilot is een gemeentelijke subsidie van € 0,12 mln. toegekend. Dit paradepaardje van de stadslandbouw biedt onderdak aan startups zoals de Haagse Zwam. Er is interesse van verschillende grotere bedrijven. Er is geëxperimenteerd met verschillende groenten en vis om de productiecapaciteit te verhogen.

In 2017 is het kennis- en verbindingsplatform Stadslandbouw DenHaag doorontwikkeld en biedt Haagse Kracht-initiatieven daarmee een versterkt digitaal loket. Informatie, persoonlijk advies en doorverwijzingen helpen steeds meer initiatieven verder in hun proces naar realisatie of ontwikkeling. Stadslandbouw speelt een steeds grotere rol in Haagse Kracht-projecten.

Circulaire economie
Een eerste verkenning begin 2017 heeft een groslijst aan bestaande circulaire initiatieven opgeleverd die via de website www.cedh.nl en via het Twitteraccount @CirculairEcoDH (#CEDH) gepubliceerd zijn. In Moerwijk is een alliantie tot stand gebracht onder de noemer ‘Made in/by Moerwijk’ en The New World Campus positioneert zich als broedplaats voor de nieuwe economie. De grondstoffenmakelaar in de Binckhorst heeft in 2017 kansen in beeld gebracht en heeft verschillende afvalstromen om weten te buigen naar nieuwe grondstoffen. Het bierborstel dat De Compaan als afval afvoert, wordt bijvoorbeeld als grondstof voor het bakken van brood gebruikt.

Toelichting financieel resultaat duurzaamheid € 0,3 mln. V/I

Voor energietransitie is in 2017 € 2,6 mln. extra beschikbaar gesteld. Van deze extra middelen was € 0,2 mln. in 2017 beschikbaar. Dit is niet besteed omdat de projectleiders die met deze middelen de energievoorziening gaan verduurzamen eind 2017 geworven zijn. De volledige € 2,6 mln. blijft beschikbaar voor de komende jaren in de reserve Grote Projecten. De overige kleinere mee- en tegenvallers bedragen per saldo € 0,1 mln. V.

Toelichting
De storting in de reserve Toegekende (gemeentelijke) revolverende investeringsmiddelen is bedoeld voor het organiseren van leenfaciliteit voor de Verenigingen van Eigenaars via stichting HEID (€ 6 mln.).

Toelichting
De investeringen in de huisvesting van statushouders betreffen ontwikkelingen van locaties en verbouwingskosten van woonheden aan het Zieken, de Zwaardvegersgaarde en nieuwbouwlocatie Deelplan 20 (Ypenburg).