Wijkaanpak
Voor het programma Wijkaanpak Nieuwe Stijl is over de hele looptijd (2015-2018) een bedrag beschikbaar van € 14 mln., waarvan ruim € 6 mln. in 2017. De projecten versterken de sociale cohesie in de wijk en creëren leer- en werkgelegenheid. Ze hebben ook als doel: het vergroten van eigenaarschap voor de eigen wijk, het verbeteren van de toegang tot bestaande (hulp)voorzieningen, betere sociale en fysieke veiligheid en het versterken van de positieve beeldvorming over de wijk. Inmiddels zijn alle projecten gestart, in uitvoering of afgerond, zoals blijkt uit de derde voortgangsrapportage (RIS 298824). Op het voor 2017 beschikbare budget was wel sprake van een onderbesteding van € 1,0 mln. Deze onderbesteding is opgetreden in het najaar en is voornamelijk het gevolg van onvoorziene omstandigheden. In de derde voortgangsrapportage Wijkaanpak Nieuwe Stijl zijn de resultaten van de projecten uitgebreid beschreven. Opwaartse kracht! betekent dat projecten zoveel mogelijk samen met inwoners uit de wijken worden ontwikkeld en uitgevoerd. Uit de tussenevaluatie eind 2017 blijkt dat het programma daarin slaagt: de bewoners waarderen deze inzet.
Belangrijke resultaten in 2017:

• Er zijn diverse projecten vanwege hun bijzondere aanpak in de prijzen gevallen (Forsa!, Schilderswijkmoeders, Waanzinnige Waldecktuin).
• Er is een participatiemodel ontwikkeld om bewoners te activeren bij de herinrichting (Heeswijkplein, Slachthuisplein, Wijkpark De Horst).
• Er zijn nieuwe behoeften op het gebied van zorg bij de gemeente in beeld gebracht. Het project Een brugfunctie naar de zorg (wijkcontactpersonen) voldoet aan deze vraag.
• Er is op wijkniveau een nieuwe samenwerking ontstaan tussen de Servicepunten arbeid  en wijkorganisaties op het gebied van stageplaatsen, werkervaring en begeleiding naar werk (Startpunt werk, proeflokaal, Theater de Vaillant).
• In de wijken worden de krachten gebundeld en beter samengewerkt tussen informele netwerken, professionals en gemeente (preventieve jeugdaanpak in Escamp en Laakkwartier.
• Bijzonder is ook de innovatieve manier waarop bij diverse projecten in Laakkwartier werkgelegenheid wordt gecreëerd (Jonckbloetplein, Cromvlietplein).
• Op diverse plekken zijn nieuwe community centra ontstaan, vrijwel geheel opgezet en gerund door buurtbewoners (Jan Luykenlaan, Laakhaghe, Ferdinand Bolstraat).

Het programma is meer dan een projectencarrousel met slechts een kortdurend effect. Er is sterk ingezet op samenwerking waarmee het draagvlak en de verankering in de wijk is vergroot. Dit heeft sterkere projecten opgeleverd en bijna een verdubbeling van het beschikbare budget dankzij cofinanciering.
Met deze aanpak is ook ervaring opgedaan met een opgavegerichte benadering. Hierbij staat de problematiek of de kans in een wijk centraal. Bewoners, gemeentelijke diensten en andere partners die een bijdrage kunnen leveren aan het oplossen of aanpakken daarvan, worden hieromheen georganiseerd.

Toelichting financieel resultaat Wijkaanpak Nieuwe Stijl € 1,0 mln. V/ I
De onderbesteding komt door vertraging in de uitvoering die in de tweede helft 2017 is ontstaan. Een aantal projecten voor herinrichting kreeg na de start te maken met een onverwachte vertraging. Het betreft de projecten Naar een veilig Joubertplantsoen, Waanzinnige Waldecktuin en Waterspeelplek locatie Kobus. De vertraging in het project Joubertplantsoen is ontstaan doordat het participatietraject langer duurde dan verwacht en bijkomende grondzaken, waaronder het verleggen van leidingen, een langere onderzoektijd vereisten. Bij het project Waanzinnige Waldecktuin is het niet gelukt om de tuin binnen de planning te realiseren doordat er vervuiling is aangetroffen in de bodem op de locatie van de Waanzinnige Waldecktuin. Bij het project Waterspeelplek locatie Kobus heeft de realisatie langer op zich laten wachten door de aanpassingen die dienden te worden gedaan in het ontwerp ten gevolge van het grondonderzoek waaruit bleek dat leidingen verlegd moeten worden.
Hierdoor is een bedrag van circa € 0,8 mln. nog niet besteed. Het overige deel van de onderbesteding doet zich voor op diverse projecten, met name omdat afronding net niet meer heeft kunnen plaatsvinden in 2017, maar begin 2018 wordt afgerond. Voor het bedrag van € 1 mln. is de gemeente al wel verplichtingen aangegaan voor de afronding van de projecten in 2018. Het legt daarmee beslag op budget voor 2018.

Bestrijding onveiligheid
De gemeente is in 2017 doorgegaan met het ondersteunen van de bewonersinitiatieven veiligheid: buurtinterventieteams, buurtpreventieteams en straatvertegenwoordigers. Waar mogelijk zijn nieuwe initiatieven gestart. Er is veel aandacht voor preventie, vroegtijdige signalering en het bieden van hulp en ondersteuning aan actieve en betrokken vrijwilligers bij het uitvoeren van hun activiteiten.
Eind 2017 zijn 37 veiligheidsinitiatieven vanuit de stimuleringsregeling bewonersinitiatieven veiligheid ondersteund. De buurtvaders Schilderswijk West hebben actief deelgenomen aan de pilot Brand op maat. Deze training wordt in 2018 breder aangeboden, met inachtneming van de bestaande formatieve capaciteit. Het aantal WhatsApp-groepen in Den Haag is verder toegenomen.
Samen met de partners in de wijk is in de Schilderswijk gebiedsgericht gewerkt aan de preventie van woninginbraken. In samenspraak met ondernemers en politie is de (straat)verlichting op Lange Poten en Plein aangepast. In de Raamstraat is extra verlichting aangebracht in verband met wildplassen.

Graffitibestrijding
Voor de bestrijding van graffiti was een budget beschikbaar van € 0,7 mln. Dit bedrag is
besteed aan het verwijderen van illegale graffiti en wildplak op gemeentelijke objecten en particuliere panden. Het is ook besteed aan het aanbrengen van street art in de stad. Hierbij wordt samengewerkt met The Hague Street Art om de overlast van graffiti in de stad te beperken. In juli is de grootste muurschildering van de gemeente Den Haag gerealiseerd op het Nederlands Dans Theater. De opening van deze schildering viel samen met het tienjarig bestaan van het Meldpunt Graffiti. In september kon online gestemd worden op een van drie ontwerpen voor een muurschildering in de tramonderdoorgang bij de Turfmarkt. In anderhalve week tijd is er meer dan 3.500 keer gestemd op de ontwerpen van de beroemde Haagse straatmuzikant Chuck Deely. Het winnende ontwerp is eind 2017 aangebracht.

Duurzaamheid
In 2017 zijn projecten uitgevoerd die zich richten op het verduurzamen van de particuliere woningvoorraad in Den Haag. Het gaat ook om het stimuleren van duurzame initiatieven in de stadsdelen. Ook zijn duurzame kringen begeleid waarbij bedrijven/organisaties uit dezelfde branche samenwerken. Verder is het Haagse bedrijfsleven gestimuleerd om te verduurzamen. Zo organiseerde de gemeente duurzaamheids(kennis)kringen voor diverse branches en bijeenkomsten en workshops over duurzaam vervoer, de circulaire economie en toekomstgericht ondernemen. 155 winkeliers ontvingen een op maat gemaakt besparingsadvies. Ook zijn collectieve zonnedaken ondersteund waarbij Haagse bedrijven hun dak beschikbaar stellen voor zonnepanelen voor de buurt. In het kader van ‘Hou van je huis’ zijn in totaal ruim 5.400 adviezen uitgebracht. Dit heeft geleid tot bijna 4.200 concrete acties om de CO² te reduceren. De subsidieregeling Duurzaamheid Haagse wijken 2016-2018 heeft in de periode 2016-2017 honderd subsidieaanvragen opgeleverd, waarvan tachtig toegekend zijn. Op basis van een evaluatie is de regeling voor 2018 verlengd.

Onderhoud buitenruimte
De stadsdeelorganisaties hadden ook in 2017 weer de regie op het onderhoud en beheer van de buitenruimte. Den Haag wil mooi groen in de wijken en buurten, leuke plekken om te zitten, goed onderhouden stoepen en wegen, veilige en gevarieerde speelplekken voor onze kinderen en geen zwerfvuil. Het totaalbudget voor het onderhoud van de buitenruimte is circa € 33 mln. De volgende paragrafen bieden inzicht in de besteding ervan.

Straten, wegen, pleinen
Voor het onderhoud van straten, wegen en pleinen is een budget beschikbaar van € 6,6 mln., inclusief planmatig klein onderhoud aan straatmeubilair. Deze middelen zijn in 2017 volledig besteed aan het planmatig onderhoud en het calamiteiten/spoed onderhoud. De gemeente voerde veel kleine reparaties uit aan de bestrating en het asfalt. Dat gebeurt zowel na inspecties van de eigen wegbeheerders als na meldingen van burgers. Als er graafwerkzaamheden zijn geweest of het asfalt is opgebroken (bijvoorbeeld door nutsbedrijven voor het vervangen van hun kabels en leidingen), wordt gecontroleerd of de bestrating weer netjes en veilig is hersteld. Ook is in 2017 voor € 0,8 mln. planmatig klein onderhoud uitgevoerd aan straatmeubilair, wegen en opgroei van boomwortels. Per jaar worden er in elk stadsdeel in één wijk het straatmeubilair en de direct omliggende knelpunten aangepakt. In 2017 ging het om de wijken Waldeck/Bohemen, Bouwlust/Vrederust, Bomenbuurt, Stolkpark/Scheveningse Bosjes, Groente- en Fruitbuurt, Spoorwijk/Laakkwartier-west, De Horsten/Waalsdorp en Ypenburg. In februari zijn vanuit particulier initiatief op achttien locaties in de stad in totaal 32 Stolpersteine in de openbare straat geplaatst, waarbij de gemeente heeft gefaciliteerd en de instratingen heeft begeleid.

In 2017 is in het stadsdeel Scheveningen het voetpad aan de Van Alkemadelaan hersteld. Ook aan de Pompstationsweg is in samenwerking met bewoners, manege en statushouders een nieuw voetpad aangelegd. Met de invoering van het betaald parkeren in Scheveningen zijn ideeën en wensen van bewoners in de openbare ruimte meegenomen. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot het herinrichten van diverse parkeerstroken op de Tarbotstraat en Korbootstraat.
Het Toernooiveld, inclusief de parkeergarage Museumkwartier, is in 2017 opgeleverd. Het Kerkplein is opnieuw ingericht, inclusief extra groen. Op de Turfmarkt en het Torenplein is permanente boomverlichting aangebracht om de positieve uitstraling van deze gebieden te accentueren. In de Grote Marktstraat zijn veertig grote boom- en bloembakken in beheer genomen. In het kader van de aanpak ‘13 straatjes binnenstad’ zijn de Apendans, Gortstraat, Schoorsteenvegerstraat en Hoge Nieuwstraat opnieuw bestraat. In de Bagijnestraat en Raamstraat is de verlichting aangepast om de leefbaarheid van de straat te verhogen. De schelpenverharding op de Vijverberg en het Korte en Lange Voorhout is geheel vernieuwd. Op de kopse kant van het Lange Voorhout (zijde Toernooiveld) is de bestrating op een kwalitatief hoog niveau gebracht.

Straatreiniging
Stadsdelen werken mee een schone stad en leveren een bijdrage aan de uitvoering van het beleidsplan Een schone stad 2015-2020 (RIS 285286). Elk stadsdeel heeft in overleg met alle betrokken partners (beheerders, uitvoerders, handhavers) bepaald wat de meest effectieve veeginzet is en welk maatwerk per wijk moet gebeuren. Op knelpunten wordt intensiever schoongemaakt. Belangrijk hierbij: gerichte handhaving en goede communicatie. Door het plaatsen van ondergrondse restafvalcontainers (ORAC’s) verdwijnt de huisvuilzak uit het straatbeeld en is er minder kans op zwerfvuil en overlast van dieren. Om een extra impuls te geven aan de participatie van bewoners zet de gemeente projectleiders participatie en schoon in. Deze projectleiders worden incidenteel gefinancierd uit het budget Raamovereenkomst verpakkingen voor de extra aanpak van zwerfafval. In de stadsdelen hebben de projectleiders in samenwerking met de stadsdeelorganisaties participatieacties georganiseerd, het beleid en de voorzieningen van de gemeente onder de aandacht gebracht en een breed netwerk opgebouwd. De projectleiders dragen ook bij aan het aanpakken van huisvuil dat bij ORAC’s wordt neergezet. Ze organiseren projecten, evenementen als de Haagse Opruimestafette en opruim- en participatieacties om overlast door zwerfafval en weggegooid voedsel te voorkomen. Waar nodig is vervuiling door oliesporen op de wegen opgeruimd, in opdracht van de stadsdelen, om zo de verkeersveiligheid te waarborgen.
De geplande activiteiten voor 2017 zijn nagenoeg volledig gerealiseerd en bleven binnen het budget (€ 0,99 mln.).

Openbaar groen
In 2017 was budget beschikbaar voor het onderhoud van groen van ruim € 17 mln., inclusief
de kwaliteitsverbetering van wijk- en buurtgroen. Deze middelen zijn volledig besteed en de geplande activiteiten zijn gerealiseerd. Het gaat om planmatig onderhoud van het wijk en buurtgroen in de Haagse Wijken en het beheer en onderhoud van de bomen in de Haagse straten. Om het openbaar groen voor bewoners en bezoekers zo aantrekkelijk mogelijk te maken, is waar mogelijk in het oog springende beplanting neergezet. De gemeente ondersteunde bewonersinitiatieven die ontmoeting en participatie in het groen stimuleren. Ook is in 2017 extra groen aangelegd.

In Loosduinen zijn dit jaar diverse succesvolle groenparticipatieprojecten uitgevoerd. Zo is in Houtwijk het verwaarloosde groen op het pleintje bij de Q.A. Nederpeltstraat samen met bewoners opnieuw aangeplant. In samenwerking met bewoners zijn in Scheveningen diverse groenactiviteiten gerealiseerd. Zo zijn in de Koppelstokstraat en de Mennickstraat ruim veertig geveltuintjes aangelegd. Het onderhoud nemen de bewoners zelf op zich. In samenwerking met belanghebbenden van het Rosarium is in het Westbroekpark de renovatie gestart van het Achterhof. In oktober 2016 heeft stadsdeel Centrum een wedstrijd uitgeschreven: ‘maak uw eigen plan voor een groener en gezonder centrum’. Een bewonersgroep uit de Assendelftstraat in Kortenbos won de prijs met een plan voor de groene Varkenmarkt. De gemeente heeft het plan in 2017 gerealiseerd.
Ook in stadsdeel Escamp is er op het gebied van groen veel gebeurd. In het Zuiderpark is een nieuwe bloementuin ingericht en in het landengebied speciale bloembollen uit Zuid-Europa geplant. En in de Uithof is een ‘graasproject’ gestart door schapen in de boomgaard te zetten. In de Wapenveldestraat en in de Nieuwendamlaan heeft de gemeente de verschillende plantvakken omgevormd tot vaste plantenborders die bewoners zelf hebben ontworpen en onderhouden. Verder is gestart met de herinrichting en opknapbeurt van het Florence Nightingalepark.

In 2017 zijn 160 extra bomen geplant in het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg, onder andere langs de Zoetermeerserijweg en bij het winkelcentrum ’t Hogeveen. Deze toevoeging van bomen wordt zeer gewaardeerd door de bewoners en bewonersorganisatie Leidschenveen. Met het kwaliteitsverbeteringsbudget zijn diverse locaties aangepakt, zoals op het Lisdoddeveld en de Berkebroeklaan. Vanuit het programma Kleur en fleur worden diverse locaties kleurrijker, zoals bij het winkelcentrum Ypenburg en de Guldenlaan.

In het stadsdeel Laak zijn aan de Sinjeur Semeynsweg vier beplantingvakken verwijderd en opnieuw aangeplant. Er was op deze plek overlast van hangjongeren. Door deze aanpak is er nu beter zicht op de plek en is het plantsoen weer goed schoon te houden. De rotonde op de Neherkade en de groenstroken rondom zijn voorzien van passende beplanting. In nauwe samenwerking met het beheerplatform Westduinpark is een begin gemaakt om de natuur in dit beschermd natuurgebied te herstellen. Om meer verstuiving te laten plaatsvinden, is er geplagd, zijn er struiken en bomen verwijderd en hebben de verharde paden plaats gemaakt voor zandpaden. Ook is een kudde Schotse Hooglanders uitgezet.
Lange tijd werd de voorheen groene strook (park) langs het spoor tussen de Anna van Buerenstraat en de Schenkkade in het stadsdeel Haagse Hout gedomineerd door bouwverkeer en bouwwerken voor het ontwikkelen van het eindstation voor de Erasmuslijn. In 2016 en 2017 is de bouwplaats getransformeerd tot een wandel- en fietsroute door een mooi park. Uiteindelijk stemden de bewoners voor de passende naam Van Goghpark dat afgelopen jaar feestelijk in gebruik werd genomen.

Speelvoorzieningen
Den Haag wil een stad zijn waar kinderen goed en veilig kunnen buitenspelen. Daarbij gaat het niet alleen om onderhoud van de bestaande voorzieningen, maar ook om aandacht voor het kind bij de ontwikkeling en inrichting van de buitenruimte. De gemeente kijkt samen met kinderen, ouders/verzorgers en de buurt hoe dit kindvriendelijk kan gebeuren en hoe de stad kan investeren in uitdagende nieuwe speelvoorzieningen.

Naast het reguliere budget van € 3,5 mln. was er in 2017 een budget voor de kapitaallasten
van € 0,6 mln. ($sluit nog niet aan op benoemde productlasten in tabel) In totaal was er een budget beschikbaar van € 5,1 mln., inclusief budget voor kapitaallasten voor aangelegde speelvoorzieningen. Het reguliere budget van € 3,5 mln. is in 2017, conform de beoogde planning en prioritering, besteed aan het kwalitatief op peil houden van de ruim vijfhonderd bestaande speelplekken. Zo is in Loosduinen de speelplek aan de Albertus Freesestraat geheel vernieuwd. Ook is in samenspraak met de buurt en kinderen een kwalitatieve verbeteringsslag (fase 1) van de speelzones in het Bokkefortpark gerealiseerd. In Segbroek zijn bijvoorbeeld de speelplekken aan de Laan van Poot en in de Meidoornstraat volledig vernieuwd. Dit gebeurde met behulp van tekenmiddagen met buurtbewoners en buurtkinderen. De ideeën zijn zoveel mogelijk gerealiseerd.

In Leidschenveen-Ypenburg zijn na succesvolle participatietrajecten de speelplekken aan Van der Woudendijk, Veenwortel en Bosrank verbeterd.In Escamp, in de wijk Vrederust, is de speelplek Hengelolaanpark aangepakt en innovatief vernieuwd. Voorafgaand aan de herinrichting hebben de buurtbewoners en de kinderen van de Anne Frank basisschool hun ideeën voor het ontwerp ingebracht.
In het Centrum zijn bijvoorbeeld de speelplekken nabij het Mandelaplein, op het Helena van Doeverenplantsoen, in het Vermeerpark en aan de Delftselaan op verzoek van de gebruikers verbeterd. In de Ruijsdaelstraat en de Schapenlaan in de Schilderswijk zijn de speelvoorzieningen vernieuwd.
In Haagse Hout zijn de speelplekken Johannes Caphuijsstraat, Marlot en Van Neijenrodestraat opgeknapt. Aan het Lindoduin in Scheveningen is in overleg met de bewonersorganisatie en met jongeren een nieuwe voetbalkooi geplaatst. In Laak is in 2017 de voetbalkooi aan de Bontekoekade opgeknapt. Hier was veel behoefte aan vanuit de jongeren uit het Schipperskwartier die gebruik maken van de kooi en daar (na het opknappen) toernooien willen organiseren. In Laakhaven-West is de eerste verplaatsbare speeltuin van Den Haag geplaatst. In het gebied wordt nog volop gebouwd en de openbare ruimte moet nog worden heringericht.

In deze collegeperiode besteedde de gemeente € 0,3 mln. per jaar extra aan speelvoorzieningen. Mede op basis van de resultaten van het tweejaarlijks uitgevoerde gebruikersonderzoek zet de gemeente in op drie thema’s (RIS 281389): natuurlijk en avontuurlijk buitenspelen, mobiele/tijdelijke innovatieve en uitdagende speelplekken en meer speelwaarde op druk bezochte pleinen en/of in parken. In 2017 zijn vier locaties aangepakt: Drakensteinweg, (Escamp), Bosjes van Poot (Segbroek), Project winkelcentrum Alphons Diepenbrockhof (Loosduinen) en Project Robin Hood (Haagse Hout).

Overig onderhoud buitenruimte
Hieronder worden de begrotingsproducten onderhoud bruggen/viaducten/tunnels, gebruik openbare ruimte, grachten en vaarten, wateringkering, recreatieve voorzieningen en wijkleefbaarheid toegelicht.

Voor de uitvoering van het onderhoud aan bruggen, viaducten en tunnels was € 0,07 mln. beschikbaar. Hiervoor heeft de gemeente in zeventien tunnels graffiti verwijderd om het aanzien op peil te houden.
Voor gebruik van de gemeentegrond als bouwterrein, verhuur van grond en voor het innemen van standplaatsen betalen gebruikers een vergoeding. Deze inkomsten ‘gebruik openbare ruimte’ zijn begroot op € 0,9 mln. In 2017 kwam er € 0,1 mln. meer aan inkomsten binnen.
Bij het uitvoeren van het beheer en het onderhoud van grachten en vaarten zijn, in opdracht van de stadsdelen, ook de oevers langs de watergangen gemaaid. In 2017 was hiervoor € 0,22 mln. beschikbaar. Dit budget is volledig besteed aan het beoogde beheer en onderhoud van de watergangen.

De stadsdelen Loosduinen en Scheveningen zorgden in 2017 voor het onderhoud van de toegangen tot het strand, zoals trappen en op- en afritten, het aanbrengen van borden bij toegangen en op het strand. Ook verzorgden ze het onderhoud (volgens Delfland-keur) van de afrastering langs de duinvoet. Voor al deze activiteiten voor de waterkering was een budget beschikbaar van € 0,16 mln. Dit bedrag is geheel besteed aan het geplande onderhoud.
De stadsdelen Loosduinen en Scheveningen hielden daarnaast ook toezicht bij de opbouw, exploitatie en het afbreken van de strandpaviljoens en de nutsvoorzieningen (elektra, water en riolering), de reiniging van het strand en het plaatsen van de afvalbakken. Verder onderhielden ze de contacten met de strandpaviljoenhouders en adviseerden ze over aangevraagde (evenementen)vergunningen. In Loosduinen is de zomerboulevard uitgebreid en gestructureerd. Ook is in samenwerking met Stichting Juttersgeluk op het Zuiderstrand een opruimestafette georganiseerd. Het geplande werk is uitgevoerd binnen de begroting van € 1,2 mln. (recreatieve voorzieningen).

Aanleg wegen, straten, pleinen
Waar mogelijk realiseerden de stadsdelen kleinschalige herinrichtingen of aanpassingen aan de infrastructuur, veelal op verzoek van bewoners. Het beschikbare budget (€ 0,3 mln.) is volledig besteed.

Verkeersmanagement
Volgens de Wegenwet en de Wegenverkeerswet is de gemeente als wegbeheerder verplicht de veiligheid van de weggebruiker te waarborgen en te zorgen dat de weg zijn functie kan vervullen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de kwaliteit van de wegverharding, wegmarkering en bebording. Hiervoor was in 2017 een budget beschikbaar van
€ 0,6 mln. Voor het goed uitvoeren van de wettelijke taak bleek € 0,4 mln. meer nodig.

Toelichting financieel resultaat verkeersmanagement € 0,4 mln. N/ S
Het betreft de uitvoering van wettelijke taken voor het beheer en het onderhoud van verkeersborden en de belijning op het wegdek. Omwille van de verkeersveiligheid voert de gemeente het noodzakelijke onderhoud zoveel mogelijk uit, ook als het budget niet voldoende blijkt. Daarom is er sprake van een overschrijding op dit budget.

Leefbaarheids- en bewonersparticipatie
Bewonersorganisaties zijn belangrijke partners van de gemeente bij het vormgeven en invullen van beleid voor de wijken. Daarnaast is het ook belangrijk andere groepen te spreken. Bewonersorganisaties zijn immers niet de enige spreekbuis van de wijk: er zijn ook straatgroepen, milieugroepen, bewonersgroepen, verenigingen van eigenaren, straatvertegenwoordigers en vele andere groepen. In 2017 hebben de stadsdelen onverminderd ingezet op het stimuleren en ondersteunen van nieuwe activiteiten door deze groepen.

De gemeente maakt initiatieven van bewoners mogelijk. In 2017 hebben de stadsdelen subsidie verstrekt aan zo’n 1.170 initiatieven. Hiervoor bestaat de regeling Leefbaarheid en bewonersparticipatie. Ook zijn diverse werkzaamheden in de buitenruimte uit dit budget betaald. In 2017 wikkelde de gemeente een groot deel van de subsidievaststellingen en – verrekeningen van eerdere jaren af. In 2016 heeft de gemeente onderzoek gedaan naar de gebruiksvriendelijkheid van de regeling. Op basis van de uitkomst van dit onderzoek heeft de gemeente in 2017 een aantal aanpassingen gedaan om het proces van aanvragen te versimpelen.

Een parel van Haagse Kracht in Loosduinen is het initiatief van de Stichting tot Behoud van de Historische Buitenplaats Ockenburgh. Deze vrijwilligers zetten zich succesvol in om van villa Ockenburgh weer een bloeiende en levendige ontmoetingsplek te maken. Steeds meer mensen komen naar ‘De Ock’ om elkaar te ontmoeten in de kas of deel te nemen aan activiteiten. De villa en het bijbehorende terrein zijn door de gemeente in januari 2018 overgedragen aan het bestuur van de stichting. Met het project ‘Verloot je boompje’ zijn maar liefst 3.882 kerstbomen ingezameld in Scheveningen. Kinderen en ouders hebben zich enorm ingezet om de straten kerstboomvrij te maken en houden.

Ieder jaar organiseert de wijkvereniging Duttendel & Wittenbrug in Scheveningen de dodenherdenking op het Han Stijkelplein. Dit jaar had deze traditionele 4 mei-herdenking een extra accent door de aanwezigheid van een aantal statushouders die in het Poortgebouw aan de Pompstationsweg wonen.

In het Zuiderpark in het stadsdeel Escamp is in 2017 veel gebeurd: oplevering van de sportcampus, een nieuwe campagne en schoonmaakacties tijdens het barbecueseizoen, de aanleg van een nieuw ruiterpad en de oprichting van de nieuwe Stichting Zuiderpark. Deze stichting heeft als doel het eigenaarschap en de participatie van bezoekers en omwonenden te verhogen. Er is een bestuur en een groep van dertig vrijwilligers actief. Speciaal voor de jongeren is er een jongerenraad opgericht die samen met de jongeren in het park leuke projecten organiseert. Participatie op zijn best dus!

In de binnenstad zijn twee grote bewonersbijeenkomsten georganiseerd. Er zijn vier bewonersnetwerken actief: rondom het Plein, Hofkwartier, Spuistraat/Grote markstraat e.o., Buurschap 2005 (Denneweg e.o.). In het najaar zijn door en met bewoners en ondernemers geveltuintjes aangelegd op de Herengracht en in de Herenstraat. In het buurtschap 2005 is begonnen met het organiseren van koffie(ontmoetings)ochtenden. Succesvolle projecten in het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg: de herinrichting van het Eendenplein, de seniorendag die door de senioren zelf is georganiseerd en de Creakids in het buurthuis van de toekomst ‘de Yp’. Vanuit het Leefbaarheid en bewonersparticipatie budget zijn in Laak diverse voorlichtingsbijeenkomsten over babbeltrucs gesubsidieerd die door een vrijwilligersorganisatie zijn georganiseerd. Doel: het vergroten van de weerbaarheid bij ouderen. Tijdens deze bijeenkomsten voerden acteurs korte toneelstukken op waarbij het publiek actief werd betrokken. Ook de politie was aanwezig en gaf tips aan de bezoekers. Tenslotte is er € 0,4 mln. besteed aan het inzetten van streetsport op de diverse playgrounds in de wijken. In de stadsdelen Escamp, Centrum en Laak is de bijdrage het grootst.

Actieplan burgerparticipatie
In 2017 is het Actieplan burgerparticipatie vastgesteld door de raad (RIS 297284). Het actieplan is het resultaat van een breed participatief proces waaraan bewoners, (sociaal) ondernemers, raadsleden en gemeenteambtenaren hebben deelgenomen. Dat is gebeurd in denktanks, discussiegroepen, interviews en een online chatsessie. Het actieplan bevat een heldere visie op burgerparticipatie: samen leven is samen kiezen en samen doen. Dit is vertaald naar concrete doelstellingen en maatregelen voor de komende vier jaar.

De vijf actielijnen voor burgerparticipatie zijn:
Actielijn 1: Samenwerken tussen bewoner en gemeente versterken.
Actielijn 2: Vergroten van betrokkenheid en invloed van bewoners op de sociale en fysieke leefbaarheid in de wijk en stad.
Actielijn 3: Faciliteren van zelforganisatie en het verbinden van vraag en aanbod van initiatieven in de wijk.
Actielijn 4: Vergroten van de toegankelijkheid van de gemeente en het bereik onder bewoners.
Actielijn 5: Versterken van frontlijnwerken in de wijk en frontlijndenken binnen de gemeente.

In de tweede helft van 2017 zijn er veel verschillende pilots gestart: wijkbudgetten in zes verschillende wijken, de voorbereidingen voor een Right to challenge in twee wijken, de initiatievenmakelaar die aanbevelingen gaat doen om complexe initiatieven tot uitvoering te brengen, een digitaal platform voor Haagse initiatieven (Haagse MAEX), digitale chatsessies in vier wijken, en veertien projecten in de stadsdelen om de frontlijn te versterken. Al deze pilots worden gemonitord en met de lessons learned voortgezet in 2018 in andere wijken. Doel van al deze, voor Den Haag nieuwe, participatiemethoden, is om te leren welke goed werken voor bewoners in de verschillende wijken. In Studio Participatie krijgt al deze kennis en ervaring een plek om gedeeld te worden met bewoners en collega’s. De voorbereidingen om Studio Participatie uit te laten groeien tot het kennislab Burgerparticipatie 070 zijn gestart in het vierde kwartaal van 2017. Dit wordt verder uitgewerkt in 2018. In samenwerking met het programma Dienstverlening wordt de Stadskamer als fysieke plek in het stadhuis gedeeld met Studio Participatie.

Buurthuis van de toekomst in de wijken
Van het totale budget heeft € 17 mln. betrekking op de subsidiëring voor openstelling van welzijnslocaties en inzet van welzijnswerkers door de Haagse welzijnsorganisaties en de zelfstandige buurthuizen. In 2017 is dit gebeurd conform de beoogde planning en begroting. Op basis van de wijkprogramma’s 2016 - 2019 zijn per stadsdeel maatschappelijke vraagstukken vastgesteld die passen binnen de vier gemeentelijke ambities voor 2017. Deze vier ambities zijn:
1. De Haagse jeugd groeit veilig, gezond en met plezier op en ontwikkelt haar talenten.

2. Iedereen woont en werkt in een prettige omgeving, waarbij bewoners maximaal zeggenschap hebben over hun fysieke en sociale leefomgeving.

3. Mensen zijn vitaal en streven een gezonde leefstijl na.

4. De gezamenlijke toekomst van bewoners telt. Iedereen krijgt gelijke kansen, ongeacht achtergrond, ras, geslacht of geaardheid.

Aan de hand hiervan formuleerden de welzijnsorganisaties de welzijnsinzet in 2017 en zijn die in subsidieafspraken vastgelegd.

In het kader van het gebiedsgericht professioneel welzijnswerk streeft de gemeente naar meer samenwerking tussen maatschappelijke organisaties. Ook in 2017 zijn we bezig geweest om te bevorderen dat de beschikbare accommodaties meer multifunctioneel worden gebruikt. Verder is de gemeente afgelopen jaar met de welzijnsorganisaties in gesprek geweest om meer te sturen op resultaatgerichte inzet, waarbij het behalen van maatschappelijk effect centraal staat. Samen maken wij deze effecten helder.

Jeugd
Voor preventief jeugdbeleid is een subsidiebudget beschikbaar van € 6 mln. Deze taken worden verricht door de Haagse welzijnsorganisaties en zelfstandige buurthuizen, onderdeel 1 van de hiervoor genoemde ambities. In 2017 gebeurde dat conform de begroting en planning.

Ook de jeugd in het stadsdeel Leidschenveen-Ypenburg is actief geweest. Zo hebben zij, onder begeleiding van echte graffiti-artiesten, een fietstunnel voorzien van graffiti. Veel tieners zijn actief geweest bij crownies-projecten. Verder hebben jongeren een zaalvoetbaltoernooi georganiseerd. In zowel Leidschenveen als Ypenburg is een groep jongeren actief met het organiseren van voorlichtingsbijeenkomsten en activiteiten.

In Laakhaven is geïnvesteerd om jongeren meer te laten participeren en te betrekken bij hun wijk. Dit heeft geresulteerd in de oprichting van een jongeren buurtpreventieteam Laakhaven. Hierbij loopt een groep jongeren wekelijks onder begeleiding van het jongerenwerk en de wijkagent door de wijk. Op deze manier leveren de jongeren hun bijdrage aan de verbetering van veiligheid in de wijk. Daarnaast organiseren deze jongeren nu zelfstandig diverse activiteiten in samenwerking met de partners in de wijk.

Toelichting
De resultaten die behaald zijn op het onderhoud van het vastgoed worden met ingang van 2017 – na resultaatsbestemming - verrekend met de bestemmingsreserve onderhoud vastgoed.
In voorgaande jaren was er sprake van meerjarenonderhoudsvoorzieningen. Hiervoor in de plaats is een gemeentebrede onderhoudsreserve ingesteld. De onderhoudslasten komen voortaan ten laste van de exploitatie, waarbij de resultaten worden verrekend met de centrale reserve onderhoud vastgoed (RIS 297934). In 2017 wordt € 66.000 na resultaatbestemming verrekend met de Bestemmingsreserve onderhoud vastgoed.

Toelichting
Speelvoorzieningen
In de begroting was in 2017 rekening gehouden met een investeringsbedrag van € 0,2 mln. De helft hiervan is gerealiseerd. De uitvoering van één project, de aanleg van een skatevoorziening in het stadsdeel Scheveningen, vindt in 2018 plaats.

Wijkpark Cromvliet
Op het meerjarig investeringsplan is op dit programma het via wijkaanpak geïnitieerde project transformatie Cromvlietplein naar Wijkpark Cromvliet opgenomen. 2017 heeft in het teken gestaan van de voorbereiding. Eind 2017 lag er een bestuurlijk vastgesteld voorontwerp (RIS 298738). De uitvoering hiervan gebeurt in 2018